پرسیار : حوکمی ئاو لە دەم ولووت ڕادان بە جیا ، واتە : بە سێ مست ئاو لەدەم بکات و بە سێ مستی تر ئاو لە لووت ڕابدات ؟
وەڵام : زانایان دەڵێن ئەم سێ فەرموودەیە ھاتوون باسی چۆنییەتی ئاو لە دەم و لووت ڕادان دەکات بە سێ شێوە :
عَنْ طَلْحَةَ بنِ مُصَرِّفٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ : رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَفْصِلُ بَيْنَ الْمَضْمَضَةِ وَالِاسْتِنْشَاقِ ، أَخْرَجَهُ أَبُو دَاوُدَ بِإِسْنَادٍ ضَعِيفٍ.
واتە : طلحە بن مصرف فەرمووی : باوکم فەرمووی : باپیرەم فەرمووی : پێغەمبەرم بینی دەست نوێژی دەگرت ، لە پێشا ئاوی لە دەمی ڕادا ، ئەوجا بە ئاوێکی تر ئاوی لە لووتی ڕادا و ناو لووتی پاک کردەوە .
عَنْ عَلِيٍّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ فِي صِفَةِ الْوُضُوءِ : ثُمَّ تَمَضْمَضَ وَاسْتَنْثَرَ ثَلاثًا ، يُمَضْمِضُ وَيَنْثُرُ مِنَ الْكَفِّ الَّذِي يَأْخُذُ مِنْهُ الْمَاءَ ، أَخْرَجَهُ أَبُو دَاوُدَ وَالنَّسَائِيُّ .
واتە : عەلی خوا لێی ڕازی بێت سەبارەت بە چۆنییەتی دەست نوێژی پێغەمبەر فەرمووی : پێغەمبەر درود و سەلامی خوای لێ بێت سێ جار بەرودوا ، سێ لوێچ ئاو ، ئاوی لە دەم و لووتی وەردا ، لە یەک لوێچ ئاو ، ھەم ئاوی لەدەم و ھەم ئاوی لە لووتی ڕادەدا .
عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بنِ زَيْدٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ فِي صِفَةِ الْوُضُوءِ : ثُمَّ أَدْخَلَ يَدَهُ فَمَضْمَضَ وَاسْتَنْشَقَ مِنْ كَفِّ وَاحِدٍ، يَفْعَلُ ذَلِكَ ثَلاثًا ، مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ .
واتە : عبداللە بن زید خوا لێی ڕازی بێت سەبارەت بە چۆنییەتی دەست نوێژی پێغەمبەر فەرمووی : پێغەمبەر درود و سەلامی خوای لێ بێت دەستی خستە ناو جامی ئاو ، ئاوی لە دەم و لووتی وەردا بە یەک دەست ، ئەمەی دووبارە کردەوە سێ جار .
یەکەم : ئاو لەدەم و لووت ڕادەدەیت بە جیا بەجیا ، واتە سێ جار ئاو لە دەم دەکەیت ، وە سێ جاری تر ئاو لە لووت ڕادەدەیت ، واتە بە ھەردووکیان شەش جار ، کە ئەمە وتەی حەنەفی و وتەیەکە لە وتەکانی مالک و وتەیەکە لە وتەکانی ئەحمەد .
دووەم : ئاو لە دەم و لووت ڕادان یەک جار دەکرێت بە یەک مست ، بۆ ئەوەی کەم ئاو سەرف ببێت ، وە دەم و لووت دوو بەشن لە یەک ئەندام کە ڕوخسارە .
سێیەم : ئاو لەدەم و لووت ڕادەدەیت بە یەک دەست و سێ مست ، بۆ سێ مست ئاو بۆ دەم و لووت ، کە ئەمە وتەی نوێی شافعی و وتەیەکە لە وتەکانی مالک و وتەیەکە لە وتەکانی ئەحمەد .
ابن عثیمین ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت : (( ئەمە سێ سیفەت بوون ، ئەوەی بەناو بانگ بێت لای زانایان ھەموویان دروستن ، واتە ھەموویان سونەتن ، لەسەر ئەمە دەبێ ھەر جارێک یەکێکیان بکەیت ، بەڵام گومانی تێدا نییە ئەوەی جێگیرتر فەرموودەی عبداللە بن زیدە ، چونکە متفق علیە یە ، مرۆڤ بە ئارەزووی خۆیەتی . )) فتح ذي الجلال والإكرام ج١ لاپەڕە ٣٣٥ - ٣٣٦ .
ابن القيم رەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت : (( پێغەمبەر درود و سەلامی خوای لێ بێت ئاوی لە دەم و لووت ڕاداوە ، ھەندێک جار بە یەک مست ، وە ھەندێک جار بە دوو مست ، وە ھەندێک جار بە سێ مست ، وە ئاوی لە دەم و لووتی کردووە پێکەوە ، نیووەی ئاوی مست بۆ دەم بووە و نیووەی تر بۆ لووت بووە ، بۆ مست ناکرێت ئیلا ئەمە نەبێت .
سەبارەت بە دوو مستی ئاو یان سێ دەکرێ پێکەوە کرابێت و وە دەکرێت بەجیاش کرابێت ، ئیلا ئەوە نەبێت سونەتی پێغەمبەر درود و سەلامی خوای لێ بێت ، ھەروەک فەرموودە ھاتووە لە صحیحین فەرموودەی
عَبْدِ اللَّهِ بْنِ زَيْدٍ " أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ تَمَضْمَضَ وَاسْتَنْشَقَ مِنْ كَفٍّ وَاحِدَةٍ، فَعَلَ ذَلِكَ ثَلَاثًا " ، وَفِي لَفْظٍ : " تَمَضْمَضَ وَاسْتَنْثَرَ بِثَلَاثِ غَرَفَاتٍ " .
ئەمە ڕاستترین شتە نقل کرابێت لە ئاو لە دەم و لووت ڕادان ، فەرموودەی ڕاست نقل نەکراوە ئاوی لە دەم و لووتی ڕادابێت بە جیا ھەرگیز .
بەڵام فەرموودەی طَلْحَةَ بْنِ مُصَرِّفٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ: " رَأَيْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَفْصِلُ بَيْنَ الْمَضْمَضَةِ وَالِاسْتِنْشَاقِ " .
وَلَكِنْ لَا يُرْوَى إِلَّا عَنْ طلحة عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ ، وَلَا يُعْرَفُ لِجَدِّهِ صُحْبَةٌ )) " زاد المعاد" (1/185) .
ئیمام النووی ڕەحمەتی وای لێ بێت دەفەرمووێت : (( سەبارەت بە ئاو لەدەم و لووت ڕادان ھیچ فەرموودە جێگیر نەبوون ، بەڵکو فەرموودەی طلحە بن مصرف ھاتووە ئەویش لاوازە . )) المجموع شرح المهذب" (1/360) .
لە الموسوعة الفقهية الكويتية باسکراوە دەڵێت : (( حەنەفی و مالکی دەڵێن سونەت وایە ئاو لەدەم و لووت ڕابدەیت بە جیا ، ئەویش وایە بۆ ھەر یەکەیان سێ مست ئاو بەجیا ، واتە : سێ جار ئاو لە دەم بکەیت و سێ جاری تریش لە لووت ڕابدەیت ، شافعی و وتەی ڕاستی حنابلە ئەوەیە دەڵێن : ئاو لەدەم و لووت ڕادان سونەتە بەیەک دەست بکەیت و پێکەوە بکەیت . )) الموسوعة الفقهية الكويتية (38/ 105) .
ابن قدامە ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت : (( ئەوەی دەست نوێژ دەگرێت ئاو لە دەم و لووت ڕادەدات بە سێ مست ، ئەگەر ویستی ئەمە دەکات سێ جار بە یەک مست ، لەبەر ئەو فەرموودانەی باسمان کرد .
ئەگەر ئاو لە دەم بکات سێ جار بە سێ مست ، وە ئاو لە ووت ڕابدات سێ جار ، دروستە چونکە چۆنییەتی شۆردنی واجب نییە . )) المغنی ج١ لاپەڕە ١٧٠ .
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
Www.ferdaws.net