دەقی وەڵام:

وەڵام : زانایان دەڵێن مرۆڤ و جنۆکە گوێیان لە مردوو نابێت ، بەڵگە :

(١) عَن أبي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ يَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : (( إِذَا وُضِعَتْ الْجِنَازَةُ فَاحْتَمَلَهَا الرِّجَالُ عَلَى أَعْنَاقِهِمْ فَإِنْ كَانَتْ صَالِحَةً قَالَتْ : قَدِّمُونِي قَدِّمُونِي ، وَإِنْ كَانَتْ غَيْرَ صَالِحَةٍ قَالَتْ : يَا وَيْلَهَا أَيْنَ يَذْهَبُونَ بِهَا ، يَسْمَعُ صَوْتَهَا كُلُّ شَيْءٍ إِلَّا الْإِنْسَانَ وَلَوْ سَمِعَهَا الْإِنْسَانُ لَصَعِقَ )) رواه البخاري ( 1314 ) .

بدردین العینی ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت : (( ئەم فەرموودەیە بەڵگەیە کە وتەی مردووەکان ھەموو حەیوانێک گوێی لێ دەبێت بێجگە لە مرۆڤەکان . )) " عمدة القاري " ( 8 / 114 ) .

(٢) حديث البراء بن عازب المشهور ، وفيه : فَيَأْتِيهِ آتٍ فَيَقُولُ مَنْ رَبُّكَ مَا دِينُكَ مَنْ نَبِيُّكَ فَيَقُولُ لَا أَدْرِي فَيَقُولُ لَا دَرَيْتَ وَلَا تَلَوْتَ وَيَأْتِيهِ آتٍ قَبِيحُ الْوَجْهِ قَبِيحُ الثِّيَابِ مُنْتِنُ الرِّيحِ فَيَقُولُ أَبْشِرْ بِهَوَانٍ مِنْ اللَّهِ وَعَذَابٍ مُقِيمٍ فَيَقُولُ وَأَنْتَ فَبَشَّرَكَ اللَّهُ بِالشَّرِّ مَنْ أَنْتَ فَيَقُولُ أَنَا عَمَلُكَ الْخَبِيثُ كُنْتَ بَطِيئًا عَنْ طَاعَةِ اللَّهِ سَرِيعًا فِي مَعْصِيَةِ اللَّهِ فَجَزَاكَ اللَّهُ شَرًّا ثُمَّ يُقَيَّضُ لَهُ أَعْمَى أَصَمُّ أَبْكَمُ فِي يَدِهِ مِرْزَبَةٌ لَوْ ضُرِبَ بِهَا جَبَلٌ كَانَ تُرَابًا فَيَضْرِبُهُ ضَرْبَةً حَتَّى يَصِيرَ تُرَابًا ثُمَّ يُعِيدُهُ اللَّهُ كَمَا كَانَ فَيَضْرِبُهُ ضَرْبَةً أُخْرَى فَيَصِيحُ صَيْحَةً يَسْمَعُهُ كُلُّ شَيْءٍ إِلَّا الثَّقَلَيْنِ قَالَ الْبَرَاءُ بْنُ عَازِبٍ ثُمَّ يُفْتَحُ لَهُ بَابٌ مِنْ النَّارِ وَيُمَهَّدُ مِنْ فُرُشِ النَّارِ . رواه أحمد ( 30 / 578 ) ، وصححه الألباني في " صحيح الترغيب " ( 3 / 219 ) .

زانایان دەڵێن تەنھا پێغەمبەر درود سولمی خوای لێ بێت گوێی لە سزای گۆڕ بووە ، بەڵگە :

(١) عن زَيْد بْنِ ثَابِتٍ قَالَ : بَيْنَمَا النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِي حَائِطٍ لِبَنِي النَّجَّارِ عَلَى بَغْلَةٍ لَهُ وَنَحْنُ مَعَهُ إِذْ حَادَتْ بِهِ فَكَادَتْ تُلْقِيهِ وَإِذَا أَقْبُرٌ سِتَّةٌ أَوْ خَمْسَةٌ أَوْ أَرْبَعَةٌ فَقَالَ : ( مَنْ يَعْرِفُ أَصْحَابَ هَذِهِ الْأَقْبُرِ ) فَقَالَ رَجُلٌ : أَنَا ، قَالَ : ( فَمَتَى مَاتَ هَؤُلَاءِ ) قَالَ : مَاتُوا فِي الْإِشْرَاكِ ، فَقَالَ : ( إِنَّ هَذِهِ الْأُمَّةَ تُبْتَلَى فِي قُبُورِهَا فَلَوْلَا أَنْ لَا تَدَافَنُوا لَدَعَوْتُ اللَّهَ أَنْ يُسْمِعَكُمْ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ الَّذِي أَسْمَعُ مِنْهُ ) رواه مسلم ( 2868 ) .

(٢) عَنْ أَبِي أَيُّوبَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ قَالَ : خَرَجَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَقَدْ وَجَبَتْ الشَّمْسُ فَسَمِعَ صَوْتًا فَقَالَ : ( يَهُودُ تُعَذَّبُ فِي قُبُورِهَا ) رواه البخاري ( 1309 ) ومسلم ( 2769 ) .

محمد بن صالح العثيمين ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت : (( وتەی : " إلا الإنسان " واتە : گوێی لە دەنگی سزادانی نابێت ، ئەمەش لەبەر چەند حیکمەتێکی گەورە ؛ لەوانە :

یەکەم : لەبەر ئەوەی کە پێغەمبەر ئاماژەی بۆ کردووە نەوەک مردووەکانی خۆتان نەنێژن لە ترسان ، فەرمووی : " لولا أن لا تدافنوا لدعوت الله أن يسمعكم من عذاب القبر " .

دووەم : ئەمەیان شاردنەوە و داپۆشینی مردووی تێدایە .

سێیەم : نزیک و خزمەکانی ئیزعاج نابن ، چونکە نزیکەکانی کاتێ گوێیان لێ دەبێت سزا دەدرێت ، ناڕەحەت دەبن .

چوارەم : نزیکەکانی تووشی خەجالەت نابن ، چونکە خەڵک دەڵێن : ئەمە مناڵی ئێوەیە ! ئەمە باوکی ئێوەیە ! ئەمە برای ئێوەیە ! قسەی تری وەک ئەمانە دەکەن .

پێنجەم : ئێمە بە ھیلاک دەچووین ، چونکە دەنگی سزادان ئاسان نییە ، بەڵکو دڵ ناڕەت دەبێت ، مرۆڤ ھەیە دەمرێت و ھەیە لەھۆش خۆی دەچێت .

شەشەم : ئەگەر خەڵک گوێیان لە دەنگی سزادان بوایا ، ئەوە ئیمان ھێنان بە سزای گۆڕ لە بابی ئیمان ھێنان دەبوو لە شتێکی بەرچاو و ئاشکرا ، نەک لە بابی غەیب ، ئەوکات مصلەحەتی تاقیکردنەوە تیادەچوو ، چونکە خەڵک ئیمان دەھێنێت بە شتێک ببینێت و بەرچاو بێت ، بەڵام ئەگەر غائیب بێت ، نەزانێت ئیلا بەڕێگای خەبەر ، ئەوە لە بابی ئیمان ھێنانە بە غەیب . )) " مجموع فتاوى الشيخ العثيمين " ( 8 / 482 ، 483 ) .

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

Www.ferdaws.net