دەقی وەڵام:

وەڵام : زانایان دەڵێن فڕێنەری وتەی بیسراو بوونیان ھەیە " واتە مسترق السمع " ، بەڵگە :

عن أبي هريرة قال : إِنَّ نَبِيَّ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَال َ: ( إِذَا قَضَى اللَّهُ الْأَمْرَ فِي السَّمَاءِ ضَرَبَتْ الْمَلَائِكَةُ بِأَجْنِحَتِهَا خُضْعَانًا لِقَوْلِهِ كَأَنَّهُ سِلْسِلَةٌ عَلَى صَفْوَانٍ ، فَإِذَا فُزِّعَ عَنْ قُلُوبِهِمْ قَالُوا مَاذَا قَالَ رَبُّكُمْ ؟ قَالُوا لِلَّذِي قَالَ : الْحَقَّ وَهُوَ الْعَلِيُّ الْكَبِيرُ . فَيَسْمَعُهَا مُسْتَرِقُ السَّمْعِ وَمُسْتَرِقُ السَّمْعِ هَكَذَا بَعْضُهُ فَوْقَ بَعْضٍ ، فَيَسْمَعُ الْكَلِمَةَ فَيُلْقِيهَا إِلَى مَنْ تَحْتَهُ ثُمَّ يُلْقِيهَا الْآخَرُ إِلَى مَنْ تَحْتَهُ حَتَّى يُلْقِيَهَا عَلَى لِسَانِ السَّاحِرِ أَوْ الْكَاهِنِ ، فَرُبَّمَا أَدْرَكَ الشِّهَابُ قَبْلَ أَنْ يُلْقِيَهَا وَرُبَّمَا أَلْقَاهَا قَبْلَ أَنْ يُدْرِكَهُ ، فَيَكْذِبُ مَعَهَا مِائَةَ كَذْبَةٍ ، فَيُقَالُ أَلَيْسَ قَدْ قَالَ لَنَا يَوْمَ كَذَا وَكَذَا كَذَا وَكَذَا ؟ فَيُصَدَّقُ بِتِلْكَ الْكَلِمَةِ الَّتِي سَمِعَ مِنْ السَّمَاءِ ) رواە البخاری (٤٨٠٠) .

واتە : ئەبو ھوڕەیڕە خوا لێی ڕازی بێت دەفەرمووێت : پێغەمبەر درود و سەلامی خوای لێ بێت فەرمووی : (( کاتێک خوای گەورە ئەمرێکی فەرموو لە ئاسمانەکان ، فریشتەکان باڵەكانیان دەدەن بەیەكدا بۆ دەربڕینی ملکەچییان بۆ وتەکەی خودا ، ترسەکەیان لە دەنگی فەرمایشتەکەی خوادا وەک ترسی کەسێکە لە زنجیرێک کە بەسەر تاشەبەردێکی سافدا کێش بکرێت ، ئەو دەنگە کار دەکاتە سەر دڵی فریشتەکان و لە ترسا لەھۆش خۆیان دەچن ، ھەتا ئەو ترسە لەسەریان لادەبردرێت ، ئەو کاتە لەناو خۆیان دا لە یەکتر دەپرسن ، پەروەردگارتان چی فەرموو ؟

ھەر فریشتەکان لەنێوان خۆیان گوتیان : پەروەردگارمان حەقی وتووە ، وە ئەو لە ھەموو شتێ بەرزترە و لەھەموو شتێ گەورەترە .

ئەوجا " ئەو جنۆکەیە " فڕێنەری وتە بیسراوەکەیە ، گوێ بیستی وتەی فریشتەکان دەبێت ، فڕێنەری وتە بیسراوەکە ئاوایە ، ئینجا سوفیانی کوڕی عویەینە بە لەپی دەستی وەسفی کردن کە چۆن دەچنە سەر یەکتر ، پەنجەکانی بلاو دەکردەوە و دەستەکانی لەسەر یەکتر دادەنا ، ئەوەی سەرەوە کە گوێی لە کەلیمە دەبێت ، دەیدات بە گوێی ئەوەی ژێر خۆیدا ، ئینجا ئەویش دەیدات بە ئەوی ژێر خۆی ھەتا دەیخەنە سەر زمانی ساحیرێ یان فاڵگرەوەیەک ، جا لەوانەیە پێش ئەوەی بیگەیەنێت نەیزەکی لێی بدات ، وە یان ئەگەری ئەوەی ھەیە بیگەیەنێتە جێ پێش ئەوەی لێی بدات .

ئەوەی سەر زەویش سەد درۆی پێوە دەکات .

پاشان خەڵکی دەڵێن : ئەرێ فلانە ڕۆژ ساحیرەکە ئاواو ئاوای نەگوت " ڕێک واش دەرچوو " جا بەھۆی ئەو کەلیمەوە کە لە ئاسمان " واتە : ئاسمانی دونیا " لەدەمی فریشتەکانەوە بیستراوە ، کەسانێک باوەڕ بە ساحیر و کاھینەکان دەکەن درۆکانیشی بە ڕاست دەزانن )) .

ابن عثیمین ڕەحمەتی خوی لێ بێت دەفەرمووێت : (( جیاوازی ھەیە لەنێوان زانایان ئایا فرێنەری وتەی بیسراو قطع بووینە دوای ھاتنی پێغەمبەر ھەتا ھەتایی ، یان قطع بووینە تەنھا لەسەردەمی پێغەمبەر ؟ وتەی دووەم نزیکترە ، تەنھا لە کاتی وەحی قطع بوون ، ھەتا وتەی کاھینەکان تێکەڵ بە وەحی نەبێت ، پاشان دوای ئەمە سەبەبەکە لاچوو کە فڕێنەری ھەواڵ دابڕدرابوون لە پێناوی . )) القول المفید .

صالح الفوزان خوا بیپارێزێت دەفەرمووێت : (( فەرموودەکە بەڵگەیە بۆ جێگیر کردنی فڕێنەری وتە بیسراوەکە " واتە مسترق السمع " ، شەیتانەکان گوێیان لە وتە دەبوو و نقلیان دەکرد ، ئەمە لە سەردەمی جاھلی زۆر بوو ، کاتێک پێغەمبەر نێردرا پاسەوای لە ئاسمان کرا بە نەیزەک ، فڕێنەری وتە بیسراوەکە کەم بووم ، ھەندێکیان بە ھەندێکی تریان گوت : " وأنا كنا نقعد منها مقاعد للسمع '' واتە : لەسەردەمی جاھلی ، " فمن یستمع الآن " واتە : دوای ناردنی پێغەمبەر " یجد لە شھابا رصدا (٩) وأنا لا ندری أشر أرید بمن في الأرض أم أراد بهم رشدا " )) إعانة المستفيد .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ