دەقی وەڵام:

وەڵام : عَنْ رَافِعِ بنِ خَدِيجٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : (( أَصْبِحُوا بِالصُّبْحِ فَإِنَّهُ أَعْظَمُ لِأُجُورِكُمْ )) رَوَاهُ الْخَمْسَةُ وَصَحَّحَهُ التِّرْمِذِيُّ وَابْنُ حِبَّانَ.

واتە : لە ڕافعی کوڕی خەدیج دەگێڕنەوە خوا لێی ڕازی بێت دەفەرمووێت : پێغەمبەر درود و سەلامی خوای لێ بێت فەرمووی : (( پێش ئەوەی دونیا ڕوون ببێتەوە نوێژی بەیانی بکەن ، چونکە ئەوە پاداشتی گەورەترە بۆتان )) .

ڕیوایەت ھاتووە دەفەرمووێت : (( أسفروا بالصبح )) .

ئەم فەرموودەیە بەڵگەیە إسفار سونەتە بۆ نوێژی بەیانی ، جیاوازی ھەیە لەنێوان زانایان سەبارەت بە إسفار سێ وتە ھەیە :

یەکەم : مەبەستی فەرموودەکە ئەوەیە ھەتا فەجر بەدیار دەکەوێت و دڵنیا دەبیت لە ھەڵاتنی فەجر ، نابێت نوێژ بکەیت لە گومان دا ، ترمذی دەڵێت ئەمە وتەی شافعی و ئەحمەد و إسحاقە .

ترمذي ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت : (( مانای إسفار : واتە فەجر واضح ببێت ، لە گومان دا نوێژ نەکەیت ، نەک مانای ئەوە بێت نوێژ تاخیر بکەیت ھەتا دونیا ڕووناک دەبێت . )) جامع الترمذي (٢٦١/١) .

ابن حبان ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت : (( إسفار لە نوێژی بەیانی باسی ئەو شەوانەیە کە مانگ تێیدا ڕۆناکە و ھەڵاتنی فەجر بە زەحمەت جیادەکرێتەوە . )) صحیح ابن حبان (٣٥٩/٤)

دووەم : ھەندێک زانای تر بۆ ئەوە چوون مانای فەرموودەکە ئەوەیە قورئان زۆر بخوێنەوە لە نوێژی بەیانی ھەتا دونیا ڕوناک دەبێت ، کە ئەمە وتەی طحاوی و ابن قیم و ھەندێک حەنابلە و ابن تیمییەیە .

ئەم وتەیە بەھێزە بەڵا فەرموودە ھاتووە عائیشە دەفەرمووێت : ئافرەتان ئامادەی نوێژی بەیانی دەبوون لەگەڵ پێغەمبەر درود و سەلامی خوای لێ بێت و خۆیان داپۆشی بوو ، پاشان دەگەڕانەوە لە نوێژێ بەیانی کەس کەسی نەدەناسی لەبەر تاریکی .

سێیەم : ھەندێک زانای تر بۆ ئەوە چوون مەبەست پێی تاخیر کردنی نوێژە ھەتا دونیا ڕوناک دەبێتەوە ، کە ئەمە وتەی ئەبو حەنیفەیە .

ئەم وتەیە لاوازترین وتەیە ، چونکە فەرموودە ھاتوون بە وتە و کردەوە کە نوێژی بەیانی کردووە لە تاریکی دا ، لەو فەرموودانە :

(١) عن جَابِر بْن عَبْدِ اللَّهِ قَالَ : (( كَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يُصَلِّي الصُّبْحَ بِغَلَسٍ . )) رواە البخاری (٥٦٠) ، ومسلم (٦٤٦) .

(٢) عَنْ عَائِشَةَ رضي الله عنها أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ يُصَلِّي الصُّبْحَ بِغَلَسٍ فَيَنْصَرِفْنَ نِسَاءُ الْمُؤْمِنِينَ لا يُعْرَفْنَ مِنْ الْغَلَسِ أَوْ لا يَعْرِفُ بَعْضُهُنَّ بَعْضًا . رواە البخاری (٨٧٢) ، ومسلم (٦٤٥) .

(٣) عن مُغِيث بْن سُمَيٍّ قَالَ : صَلَّيْتُ مَعَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الزُّبَيْرِ الصُّبْحَ بِغَلَسٍ ، فَلَمَّا سَلَّمَ أَقْبَلْتُ عَلَى ابْنِ عُمَرَ ، فَقُلْتُ : مَا هَذِهِ الصَّلاةُ ! قَالَ : هَذِهِ صَلاتُنَا كَانَتْ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَأَبِي بَكْرٍ وَعُمَرَ ، فَلَمَّا طُعِنَ عُمَرُ أَسْفَرَ بِهَا عُثْمَانُ . رواە ابن ماجە (٦٧١) ، صححه الألباني في صحيح ابن ماجه .

ابن قدامة ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت : (( سەبارەت بە نوێژی بەیانی نوێژ کردن لە تاریکای باشترە ، کە ئەمە وتەی شافعی و إسحاقە ، وە نقل کراوە لە أَبِي بَكْرٍ وَعُمَرَ وَابْنِ مَسْعُودٍ وَأَبِي مُوسَى وَابْنِ الزُّبَيْرِ وَعُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِيزِ . )) المغنی ج١ لاپەڕە ٥٤٠ .

ابن تیمییە ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت : (( نوێژ کردن لە تاریکی باشترە لە نوێژ کردن لە ڕوناکی دا ، ئەگەر ھیچ ھۆکارێک نەبێت بۆ تاخیر کردنی ، چونکە فەرموودەکانی صحیح زۆرن لە پێغەمبەرەوە درود و سەلامی خوای لێ بێت نوێژی بەیانی کردووە لە تاریکی دا . )) مجموعە الفتاوی (٩٥/٢٢) .

—————————————————————————————

Www.ferdaws.net