پرسیار : حوکمی بيع العينة ؟
وەڵام : زانایان سەبارەت بە پێناسەی بيع العينة دەڵێن : ئەوەیە شتێک دەفرۆشیت بە قەرز ، پاشان لە ھەمان کەس دەکڕیتەوە بە بە نرخێکی کەمتر بەڵام بە نقدی ، ئەمە پێناسەی بيع العينة بوو لای حەنابلە ، لەبەر ئەوە پێی دەڵێن عینە چونکە عین " واتە خودی " مالەکە بۆ فرۆشیار دەگەڕێتەوە .
جیاوازی ھەیە لەنێوان زانایان سەبارەت بە بيع العينة دوو وتە ھەیە :
یەکەم : زۆربەی زانایان بۆ ئەوە چوون بيع العينة حەڕامە ، کە ئەمە وتەی حەنەفی و مالکی و حەنابلە و ابن تیمییە و ابن قیم و ابن عثیمینە ، بەڵگە :
(١) عن ابن عمر رضي الله عنهما، قال:" سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ : (( إِذَا تَبَايَعْتُمْ بِالْعِينَةِ ، وَأَخَذْتُمْ أَذْنَابَ الْبَقَرِ ، وَرَضِيتُمْ بِالزَّرْعِ ، وَتَرَكْتُمُ الْجِهَادَ ، سَلَّطَ اللَّهُ عَلَيْكُمْ ذُلًّا لَا يَنْزِعُهُ حَتَّى تَرْجِعُوا إِلَى دِينِكُمْ )) رواه أبو داود وغيرە .
(٢) عن أبي إسحاق عن امرأته ، أنها دخلت على عائشة رضي الله عنها في نسوة فسألتها امرأة فقالت : يا أم المؤمنين ، كانت لي جارية ، فبعتها من زيد بن أرقم بثمان مائة إلى أجل ، ثم اشتريتها منه بست مائة ، فنقدته الستمائة ، وكتبت عليه ثمان مائة ، فقالت عائشة رضي الله عنها : " بئس والله ما اشتريت ، وبئس والله ما اشترى ، أخبري زيد بن أرقم : أنه قد أبطل جهاده مع رسول الله صلى الله عليه وسلم إلا أن يتوب " ؛ فقالت المرأة لعائشة رضي الله عنها : أرأيت إن أخذت رأس مالي ورددت عليه الفضل ؟ قالت : (( فَمَنْ جَاءَهُ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّهِ فَانْتَهَى )) [البقرة: 275] الآية، أو قالت : (( وَإِنْ تُبْتُمْ فَلَكُمْ رُءُوسُ أَمْوَالِكُمْ )) [البقرة: 279][20] الآية" مصنف عبدالرزاق (٨ / ١٨٥،١٨٤) ، والدارقطنی (٥٢/٣) .
(٣) چونکە بیع العینە ذريعەیە بۆ ڕیبا .
دووەم : ھەندێک زانای تر بۆ ئەوە چوون بيع العينة دروستە ، کە ئەمە وتەیەکە لە وتەکانی شافعی و ئەبو یوسف و ابن حەزمە ، بەڵگە :
(١) خوای گەورە دەفەرمووێت : (( وَأَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا )) [البقرة: 275][31].
ئەصل وایە کڕین و فرۆشتن حەڵاڵە ، وە عینە کڕین و فرۆشتنە ، ھیچ بەڵگەی صحیح نەھاتوون لەسەر حەڕامی عینە .
(٢) عن أبي سعيد الخدري، وأبي هريرة رضي الله عنهما : أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم اسْتَعْمَلَ رَجُلًا عَلَى خَيْبَرَ، فَجَاءَهُ بِتَمْرٍ جَنِيبٍ ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم : (( أَكُلُّ تَمْرِ خَيْبَرَ هَكَذَا؟ )) ، قَالَ : لاَ وَاللَّهِ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّا لَنَأْخُذُ الصَّاعَ مِنْ هَذَا بِالصَّاعَيْنِ ، وَالصَّاعَيْنِ بِالثَّلاَثَةِ ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم : (( لاَ تفعل ، بِعْ الجَمْعَ بِالدَّرَاهِمِ ، ثُمَّ ابْتَعْ بِالدَّرَاهِمِ جَنِيبًا ) متفق عليه .
(٣) أن من اشترى السلعة ممن باعها له بعد مدة؛ فالبيع صحيح بالإجماع، فكذلك إذا اشتراها منه بعدما باعها له مباشرة، فلا فرق بين التعجيل والتأجيل[37].
سێیەم : ھەندێک زانای تر بۆ ئەوە چوون باش نییە ، کە ئەمە وتەی ھەندێک شافعی یەکانە .
وتەی ڕاست کڕین و فرۆشتنی عینە حەڕامە ، چونکە :
(١) فەرموودەکە ڕوون و ئاشکرایە بۆ حەڕامی .
(٢) زەریعەیە بۆ ڕیبا ، وە ڕیبا حەڕامە ، وە زەریعەش بۆ حەڕام حەڕامە .
(٣) عینە حەڕامە چونکە کڕیار و فرۆشیار عەقد ناکەن لەسەر ئەوە بۆ ئەوەی ببن بە خاوەنی شتەکە یان پارە ، بەڵکو تەنھا پارە بە پارەیان ھەیە بە زیاتر ، کەل و پەلیان ھێناوەتە ناو کڕین و فرۆشتنەکە وەک شاردنەوە و فێل کردن .
(٤) سەبارەت بە ئایەتی سوڕەت بەقەڕە دەڵێین عامە ، کڕین و فرۆشتنی عیینەی تایبەت کردووە کە فەرموودە ھاتووە .
(٥) سەبارەت بە فەرموودەی ئەبو سەعید مطلەقە ، فەرموودە ھاتووە مقیدی کردووە و نەھی کردووە لە کڕین و فرۆشتنی عینە .
لە الموسوعة الفقهية باسکراوە دەڵێت : (( عینە نەھی لێکراوە چەند تەفسیرێکی ھەیە بەناوبانگترینیان : کەل و پەل دەفرۆشێت بە پارە بە قەرز بۆ ماوەیەکی دیاریکراو ، پاشان ھەمان شت فڕۆشیار لە کڕیار دەکرێتەوە بە نقدی بە ھەرزانتر ، لە کۆتایی کاتی قەرز کڕیار پارەی پێ دەدات ، ... )) الموسوعة الفقهية (٩٦/٩) .
ابن عثیمین ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت : (( ئێمە دەڵێین : کڕین و فرۆشتنی عینە حەڕامە ، چونکە فێلێکی ڕوون و ئاشکرایە بۆ ڕیبا ، ... )) فتح ذي الجلال والإكرام ج٩ لاپەڕە ٣٦٤-٣٦٥ .
————————————————————
Www.ferdaws.net