پرسیار: ئەگەر کەسێک نوێژی بەیانی نەکات یاخود بیکات بەڵام بەتاخیری دە دەقە پێش خۆرهەڵاتن لەبەر بێتاقەتی و درەنگ خەوتن و مهیم هیچ عوزرێکی نەبێت، پاشان بۆ ئەوەی خۆی لێ ڕابهێنێت و نوێژی بەیانیان بکات لۆمەی خۆی ئەکات وڕێگایەک دائەنێ ئەویش ئەڵێ گەر من نوێژی بەیانی بکەم ئەوە هۆیەکە بۆ ئەوەی لە خوێندن سەرکەووتووبم و دڵم خۆش و شاد بێ بەنوێژکردنەکە و هۆی تریش کە بەیانیان زوو هەڵئەستم ودەرس ئەخوێنم. واتە زیاتر بۆ دەرسەکە هەڵئەستێ بۆ سەرکەوتنی خۆی بەڵام بۆ ئەوەشە ببێتە هاندانێک نوێژ بکات، ئایا ئەمە لەبەر خوا کردوویەتی یان دونیا و سەرکەوتنی لە دەرس و شت؟
وەڵام: زانایان دەڵین هەر کەسێک هەلبستێت بۆ عیبادەت و نییەتی سوودێکی دونیاشی هەبێت ئەم سێ حالەتانەن:
یەکەم: کەسێک بۆ عیبادەت هەلدەستێت هیچ مەبەستی نییە تەنها ڕەزامەندی خوا نەبێت، ئەمەیان کەسێکی نییەت پاکە.
دووەم: کەسێک بۆ عیبادەت هەلدەستێت هیچ مەبەستی نییە بۆ خوا نییە تەنها مەبەستی سوودی دونیای هەیە، زانایان دەڵێن ئەمە شیرکە.
سێیەم: بۆ عیبادەت هەلدەستێت مەبەستی دونیا و دینی هەیە، ئەمەیان دەڵێن دروستە بەڵام چەند مەبەستی دونیایی زیاتر بێت پاداشت کەمترە بە گوێرەکەی نییەتەکەیەتی، ئەم بابەتە بابەتی ڕیا نییە بەڵکو بابەتێکی ترە.
ابن عثیمین ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت: (ناونیشانی ئەم بابە سێ ئەگەری ھەیە:
یەکەم: ئەم بابە دووبارە کراوەتەوە لەگەڵ ھی پێشووتر، ئەمەش دوورە دانەری کتاب دوو بابی وەک یەک بەدوای یەکتردا بنووسێت.
دووەم: بابی پێشووتر تایبەتمەندترە لەم بابە، ڕیا تایبەتە ئەم بابە عامە، ئەمە لەوانەیە وابێت.
سێیەم: ئەم بابە جۆرێکی سەربەخۆیە لەگەڵ بابی پێشووتر، ئەمە وتەی دیارە، چونکە مرۆڤ لە بابی پێشوو کردەوە دەکات بۆ ڕیا مەبەستی مەدح کردنی ھەیە لە عیبادەت، بۆ ئەوەی پێی بوترێ: ئەمە عابدە، مەبەستی سوودی دونیای نییە، ئەم بابە مەبەستی مەدح کردنی نییە بۆ عیبادەت، بەڵکو خوای گەورە دەپەرستێت بە ئیخلاسی، بەڵام مەبەستی شتێکی دونیای ھەیە؛ وەک: مال و پلە و لەش ساغی بۆ خۆی و مال و مناڵی و شتی تری وەک ئەمانە، ئەمە مەبەستی لەم کردەوەیە سوودی دونیای ھەیە، بێ ئاگایە لە پاداشتی ئاخیرەت.
نموونە بۆ ڕوون کردنەوەی کردەوەی مرۆڤ بۆ دونیا:
(١) مەبەستی مالی ھەیە، وەک: کەسێک بانگ بداتب بۆ مووچە، یان حەج دەکات بۆ ئەوەی ماڵ بەدەست بھێنێت، واتە بۆ بازرگانی دەچێت.
(٢) مەبەستی پلە و پایەی ھەیە، وەک: کەسێک خۆی فێری زانست دەکات بۆ ئەوەی لە کۆلێژ بڕوانامە بەدەست بھێنێت و پلەی پێ بەرز ببێتەوە.
(٣) مەبەستی لادانی ئازار و ناخۆشی و ئافاتی ھەبێت، وەک: کەسێک عیبادەتی خوا دەکات بۆ ئەوەی بەم عیبادەت کردنەی خوا خۆشەویست بێت لای دروستکراوەکان و خراپە و ناخۆشی لەسەری لابچن.
(٤) عیبادەتی خوا دەکات بۆ ئەوەی خەڵک بۆ خۆی ڕابکێشێت بۆ خۆشەویستی و ڕێزگرتن.
ئەگەر وترا: ئایا ئەوان داخل دەبن خۆیان فێری زانست دەکەن لە کۆلێژەکان، یان شوێن تر مەبەستی بڕوانامە و پلە و پایەی ھەیە؟
وەڵام: ئەوان داخل دەبن ئەگەر ھیچ مەبەستی شەرعییان نەبوو، ئێمە پێیان دەڵێین:
یەکەم: با مەبەستی پلە و پایەی دونیات نەبێت، بەڵکو ئەم بڕوانامەیە بکە ھۆکارێک بۆ سوود گەیاندن بە دروستکراوەکان، چونکە کردەوەکان لەم کاتە بنیات نراون لەسەر بڕوانامەکان، خەڵک ناتوانێت بگات بە سوود گەیاندن بە دروستکراوەکان ئیلا بەم ھۆکارە نەبێت، بەم نییەت سەلامەت دەبێت.
دووەم: ھەر کەسێک ویستی زانستی ھەبێت، وە ئەمەش نەکرێت مەگەر بە کۆلێژەکان نەبێت، دەچێتە کۆلێژ بۆ ئەم مەبەستە، سەبارەت بە پلە و پایە لای گرینگ نییە، ئەمەیان ھیچی تێدا نییە.
سێیەم: مرۆڤ ئەگەر ھەردوو نییەتی ھەبوو، نییەتی دونیا و ئاخیرەتی ھەبوو، ھیچی لەسەر نییە چونکە خوای گەورە دەفەرمووێت: " ومن يتق الله يجعل لع مخرجا * ويرزقه من حيث لا يحتسب " [الطلاق: ٢-٣]، ھانی تەقوا کردنی خوای داوە بە ڕزگار بوون لە ھەموو ناخۆشی یەک، وە ھانی داوە بۆ ڕزق و ڕۆزی. ) القول المفید.
صالح الفوزان خوا بیپارێزێت دەفەرمووێت: (وتەی: " من الشرك " واتە: لە جۆرەکانی شیرکە، مەبەست پێی شیرکی بچووکە.
وتەی: " إرادة الإنسان بعمله الدنيا " ماناکەی: کردەوەیەک دەکات ئەم کردەوەیە ھی ئاخیرەتە، ئەو دەیکات ھیچ مەبەستی نییە ئیلا دونیا نەبێت، وەک: جیھاد دەکات بۆ غەنیمە، یان خۆی فێری زانست دەکات بۆ پلە و پایە و پیشە، یان حەج دەکات یان عومرە بۆ بەدەست ھێنانی ماڵ، بەم شێوەیە.) إعانة المستفيد