دەقی وەڵام:

وەڵام: جیاوازی هەیە لەنێوان زانایان سەبارەت بە جووت کردنی قاچەکان لە سوجدەدا، دوو وتە هەیە:

یەکەم: زۆربەی زانایان بۆ ئەوە چوون دەبێت قاچەکان لێک دوور بخەیتەوە لە کاتی سوجدە، بەڵگە:

(١)عن أبي حميد رضي الله عنه قال في صفة صلاة النبي صلى الله عليه وسلم: (وإذا سجد فَرَّج بين فخذيه) رواە أبو داود (٧٣٥).

واتە: لە ئەبو حومەید دەگێڕنەوە خوا لێی ڕازی بێت سەبارەت بە چۆنییەتی نوێژی پێغەمبەر صلی اللە علیە وسلم دەفەرمووێت: (کاتێک سوجدەی دەبرد هەردوو ڕانەکانی لێک دەکردەوە).

ئەم فەرمووودەیە بەڵگەیە سونەتە ئەژنۆ و ڕان لێک بکەیتەوە، قاچیش تابعی ئەژنۆ و ڕانە بۆ لێک کردنەوە و ئەسل وایە دەبێت لێک بکرێنەوە.

شەوکانی ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت: (وتەی: "فرَّجَ بين فخذيه"، واتە: ڕان و ئەژنۆ و قاچی لێک دەکردەوە. هاوەڵانی شافعی دەڵێن: لێک کردنەوەی هەردوو قاچ دەبێت بە قەد بستێک بێت) نيل الأوطار (٢/٢٩٧).

ئیمام النووي ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت: (هاوەڵانی شافعی دەڵێن: سونەتە ئەوەی سوجدە دەبات هەردوو ئەژنۆ و قاچی لێک بکاتەوە، قاضی ئەبو طیب دەڵێت: هاوەڵانی ئێمە دەڵێن: لەنێوان هەردوو قاچەکان دەبێت بە قەد بستێک بێت) المجموع (٣/٤٠٧).

دووەم: هەندێک زانای تر بۆ ئەوە چوون دەبێت هەردوو قاچەکان پێکەوە بنووسێنیت،کە ئەمە وتەی ابن عثیمین و ئەلبانی یە، بەڵگە:

(١)عن عائشةَ قالت: فقَدتُ رسولَ اللهِ صلَّى اللهُ عليه وسلَّم ذاتَ ليلةٍ من الفِراشِ فالتمستُه في البيتِ وجعلتُ أطلبُه بيدي، فوقعتْ يدي على قدمَيْه وهما مُنتصِبتان وفي حديثِ قاسمٍ: منصوبتان وهو ساجدٌ فسمِعتُه يقولُ: (أعوذُ برِضاك من سَخَطِك وبمعافاتِك من عقوبتِك وأعوذُ بك منك لا أُحصي ثناءً عليك أنت كما أثنيْتَ على نفسِك) رواە مسلم (٤٨٦)،وأبو داود (٨٧٩)، والترمذي (٣٤٩٣)، والنسائي (١١٣٠)، وابن ماجه (٣٨٤١)، وأحمد (٢٥٦٥٥) باختلاف يسير، وابن عبدالبر في (التمهيد) (٢٣/٣٤٩) واللفظ له.

(٢)عائشة رضي الله عنها قالت: (فقدت رسول الله صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وكان معي على فراشي، فوجدته ساجداً، راصّاً عقبيه، مستقبلاً بأطراف أصابعه القبلة، فسمعته يقول: أعوذ برضاك من سخطك ، وبعفوك من عقوبتك ، وبك منك ، أثني عليك ، لا أبلغ كل ما فيك).أخرجه الطحاوي في "بيان مشكل الآثار" (١/١٠٤)، وابن المنذر في "الأوسط" (رقم/١٤٠١) وابن خزيمة في صحيحه (١/٣٢٨)، وابن حبان في صحيحه (٥/٢٦٠)، والحاكم في "المستدرك" (١/٣٥٢)، وعنه البيهقي في "السنن الكبرى" (٢/١٦٧).

ابن عثیمین ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت: (ئەوەی دیار بێت سونەتە هەردوو قاچ پێکەوە بنووسێنیت لە کاتی سوجدە، هەروەک فەرموودە هاتووە رواە مسلمە فەرموودەی عائیشە دەفەرمووێت: پێغەمبەر صلی اللە علیە وسلم لەناو جێگای نووستن لێم بزربوو، دەستم بەر بنەوەی هەردوو قاچی کەوت قاچەکانی چەقاندبوو و لە سوجدە بوو. یەک دەست بەر هەردوو قاچ ناکەوێت ئیلا دەبێت هەردوو قاچ پێکەوە بن و جووت بن. هەروەها سونەت هاتووە لە صحيح ابن خزيمة فەرموودەی عائیشە: "پێغەمبەر صلی اللە علیە وسلم هەردوو قاجەکانی پێکەوە نووساندووە لە سوجدە") الشرح الممتع (٣/١٦٩).

ابن باز ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت: (باشتر وایە هەردوو قاچەکان لێک بکەیتەوە، بەڵام ئەگەر هەردوو قاچەکان پێکەوە بنووسێنیت هەندێک جار مەجالی تێدایە إن شاء اللە) نور علی الدرب.

وتەی ڕاست هەردووئەژنۆ و ڕان لێک دەکەیتەوە بەڵام هەردوو قاچەکان پێکەوە دەنووسێنیت، واللە أعلم.