دەقی وەڵام:

وەڵام: جیاوازی هەیە لەنێوان زانایان سەبارەت دانی مال بە ئافرەت دوای تەلاق دان، سێ وتە هەیە:

یەکەم: هەندێک زانا بۆ ئەوە چوون مال دان بە ئافرەت واجبە بۆ هەموو ئافرەتێکی تەلاق دراو، جا تەلاق درابێت پێش چوونە لای یان دوای چوونە لای، جا مارەیی دیار کرابێت یان دیار نەکرابێت، کە ئەمە وتەیەکە لە وتەکانی ئەحمەد و ابن تیمیە و بن جریر و ابن حجر و شنقطی یە، بەڵگە:

- خوای گەورە دەفەرمووێت: ﴿وَلِلْمُطَلَّقَاتِ مَتَاعٌ بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَى الْمُتَّقِينَ﴾ [البقرة: 241].

ڕووی کردنە بەڵگە: ئەم دەقە گشتی یە هەموو ئافرەتێک دەگرێتەوە، هەروەها تەئکید کراوەتەوە بە وتەی: ﴿حَقًّا عَلَى الْمُتَّقِينَ﴾، وتەی: ﴿حَقًّا عَلَى الْمُحْسِنِينَ﴾.

دووەم: هەندێک زانای تر بۆ ئەوە چوون مال دان بە ئافرەت سونەتە، کە ئەمە وتەی مالک و کۆمەڵێک پێشینەکانە، بەڵگە:

- خوای گەورە دەفەرمووێت: ﴿حَقًّا عَلَى الْمُتَّقِينَ﴾، ﴿حَقًّا عَلَى الْمُحْسِنِينَ﴾.

ڕووی کردنە بەڵگە: ئەگەر مال دان بە ئافرەت واجب بوایا تایبەتی نەدەکرد بە چاکەکاران و تەقواداران.

سێیەم: هەندێک زانای تر بۆ ئەوە چوون واجبە بۆ ئەو ئافرەتەی تەلاق دراوە پێش ئەوەی پیاو بچێتە لای و مارەیی بۆی دیار نەکراوە، ئەگەر تەلاق درا دوای پیاو چوونە لای مال بۆی نیە، کە ئەمە وتەی ئەبو حەنیفە و شافعی و وتەیەکە لە وتەکانی ئەحمەد، بەڵگە:

-خوای گەورە دەفەرمووێت: ﴿لَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِنْ طَلَّقْتُمُ النِّسَاءَ مَا لَمْ تَمَسُّوهُنَّ أَوْ تَفْرِضُوا لَهُنَّ فَرِيضَةً وَمَتِّعُوهُنَّ عَلَى الْمُوسِعِ قَدَرُهُ وَعَلَى الْمُقْتِرِ قَدَرُهُ مَتَاعًا بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَى الْمُحْسِنِينَ﴾.

ڕووی کردنە بەڵگە: ضمیر بۆ ئەو ئافرەتە تەلاق دراوانە دەگەڕێتەوە کە هێشتا پیاو نەچووتە لای و مارەیی دیار نەکراوە.

وتەی ڕاست وتەی سێیەمە بۆ ئەو ئافرەتەی تەلاق دراوە پێش ئەوەی پیاو بچێتە لای و مارەیی بۆی دیار نەکراوە، سەبارەت بەو ئافرەتەی پیاو چووتە لای مارەیی تەواو بۆیە هەیە، بەڵام ئەگەر شتێکی پێ بدات دەتوانی بڵێی سونەتە نەک واجب، واللە أعلم.