دەقی وەڵام:

وەڵام: عَنْ أبي سَعيدٍ الخُدْريِّ رضي الله عنه، عن النَّبيِّ صلّي اللهُ عليه وسلَّم، قال: (إنَّ الدُّنيا حُلوةٌ خَضِرةٌ، وإنَّ اللهَ مُسْتخلِفَكم فيها فَيَنْظر كيف تَعمَلون، فاتَّقوا الدُّنيا واتَّقوا النِّساءَ، فإنَّ أوَّلَ فتنةِ بني إسْرائيلَ كانتْ في النِّساءِ). رواه مسلم (٢٧٤٢). واتە: لە ئەبو سەعیدی خودری دەگێڕنەوە خوا لێی ڕازی بێت، ئەویش لە پێغەمبەرەوە دەگێڕێتەوە صلی اللە علیە وسلم دەفەرمووێت: (بەڕاستی دونیا شیرین و سەوزە، خوای گەورە ئێوەی کردووە جێ نیشین لە دونیادا سەیری بکەن چۆن کردەوە دەکەن، خۆتان بپارێزن لە دونیا و ئافرەت، یەکەم فیتنەی نەوەی ئیسرائیل بەهۆی ئافرەتەوە بوو). ڕاڤەی وشەکانی فەرموودەکە: (إن الدنيا حلوة خضرة): واتە: بەڕاستی دونیا شیرین و سەوزە، واتە: لە تام و چێژ شیرینە و لە بینین سەوزە، شتێك ئەگەر سەوز بێت و شیرین بێت ئەوە یەکەم جار چاو داوای دەکات و دووەم جار نەفس داوای دەکات، شتێك چاو و نەفس داوای بکەن ئەوە نزیکە مرۆڤ تووشی بێت. (واتَّقوا النِّساءَ): واتە: خۆتان بپارێزن لە ئافرەت، ئافرەتی بێگانە و خێزانی پیاو و هەموو ئافرەتێكی تر دەگرێتەوە، خۆپاراستن لە خێزانی خۆتیش دەگرێتەوە لە مەکر و فێل و شەڕ و ئاژاوەی تر. سوودەکانی فەرموودەکە: ١- خۆپاراستن لە دونیا، چونکە دونیا ڕازێندراوەتە بۆ مرۆڤ، دونیا شوێنی تاقیکردنەوەیە و پێیدا تێپەڕ دەبیت. (الدنیا): لەبەر ئەوە پێی دەڵێن (دنیا) لەبەر کەم و بێ نرخە دونیا بەروارد بە ئاخیرەت، هەروەک پێغەمبەری خوا صلی اللە صلی اللە علیە وسلم دەفەرمووێت: (ئەگەر دونیا بەقەد باڵی پێشکەیەک نرخی هەبوایا لای خوای گەورە، ئەوە نەیدەهێشت کافر یەک قوم ئاو بخواتەوە). أخرجە الترمذي (٢٣٢٠)، وابن ماجە (٤١١٠) من حدیث سهل بن سعد رضي اللە عنە. وقال الترمذي (صحیح غریب). ٢- تاقیکردنەوەی خوای گەورە لە ڕازاندنەوەی ئەم شتانە بۆ خەڵک بۆ ئەوە بەدیار بکەوێت کێ سەرقاڵ دەبێت و بێ ئاگا دەبێ لە عیبادەتی خوا. ٣- خۆپاراستن لە فیتنەی ئافرەت، دوای فیتنەی دونیا باسی فیتنەی ئافرەت کرا چونکە ئافرەتیش لە دونیا، چونکە فیتنەی ئافرەت گەورەترین فیتنەیە بۆیە باسکراوە، ئەگەر ئافرەت چاک بوو کۆمەڵگا چاک دەبێت، ئەگەر ئافرەت خراپ بوو کۆمەڵگا خراپ دەبێت. هەندێک لە پێشینەکان دەڵێن: ئەگەر کلیلی هەموو خەزێنەکانی دونیام پێبدەن ئەوە ئەمین دەبێت لێی و خیانەت ناکەم، بەڵام لە نەفسی خۆم ئەمین نیم لەسەر ئافرەت. خوای گەورە دەفەرمووێت: ﴿زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَوَاتِ مِنَ النِّسَاءِ وَالْبَنِينَ وَالْقَنَاطِيرِ الْمُقَنْطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَالْفِضَّةِ وَالْخَيْلِ الْمُسَوَّمَةِ وَالْأَنْعَامِ وَالْحَرْثِ ذَلِكَ مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَاللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ﴾ [آل عمران: ١٤]. واتە: ئاره‌زووی ئافره‌ت و بوونی نه‌وه‌ی نێرینه و خاوه‌نێتی ئاڵتون و زێڕو زیووی زۆرو زه‌به‌نده و ئه‌سپی چاک و ڕه‌سه‌ن و (هۆکارهی هاتووچۆ) هه‌روه‌ها ماڵات و زه‌وی و زاری کشتوکاڵ بۆ خه‌ڵکی ڕازێنراوه‌ته‌وه‌، ئه‌وانه هه‌مووی نازو نیعمه‌تی ژیانی دنیان، خوایش (بۆ چاکان) شوێنی گه‌ڕانه‌وه‌ی ڕازاوه‌و خۆشی لای خۆی ئاماده کردووه (که به‌هه‌شته‌). ﴿حُبُّ الشَّهَوَاتِ مِنَ النِّسَاءِ﴾: واتە: ئاره‌زووی ئافره‌ت، لە ئافرەت دەستی پێکردووە چونکە گەورەترین جوانی دونیا و ئارەزووی دونیایە، هەروەها گەورەترین فیتنەیە بۆ پیاوان، هەروەک پێغەمبەری خوا صلی اللە علیە وسلم فەرموویەتی: (هیچ فیتنەیەکم بەدوای خۆم بەجێ نەهێشتووە زیانی زیاتر بێت بەسەر پیاو لە فیتنەی ئافرەت، خۆتان بپارێزن لە دونیا و ئافرەت). أخرجە مسلم (٢٧٤٢). ٤- کردەوەی باش کردن لە دونیا و بەردەوام بوون لەسەر تەقوای خوای. ٥- باسیکردنی فیتنەی نەوەی ئیسرائیل، یەکەم فیتنە ئەوان تووشی ببن ئافرەت بووە، لەسەر ئەوە باسی ئەوان کراوە تاکو خۆت لەو فیتنەیە بپارێزیت. ٦- خۆپاراستن لە دونیا ئەو مانایە هەلناگرێت پشت لە دونیا بکەیت و هیچ ئیش و کارێک، دەبێت هەول بدەیت بۆ دونیا چونکە دونیا مەزرەعەی ئاخیرەتە، بەڵام نەک دونیا بچێتە ناو دڵت و هەموو هیوایەت و ئومێدت ببێتە دونیا.