دەقی وەڵام:

وەلام // زانایا دەلێن منالی کەم ئەندام یان کەسێکی کەم ئەندام زەکاتی پێ ناشێت لەبەر ئەوەی کەم ئەندامە ، بەلکو ئەو کاتە زەکاتی پێ دەشێت ئەگەر یەکێک بوو لەو ھەشت کەسانەی کە خوای گەورە باسی کردووە زەکاتی پێ دەشێت .

خوای گەورە دەفەرمووێت : (( إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاءِ وَالْمَسَاكِينِ وَالْعَامِلِينَ عَلَيْهَا وَالْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَفِي الرِّقَابِ وَالْغَارِمِينَ وَفِي سَبِيلِ اللَّهِ وَابْنِ السَّبِيلِ فَرِيضَةً مِنَ اللَّهِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ )) (التوبة:60)

واتە : زەکات ھەر بۆ ھەژار و بێ نەوایان و کرێکارانی کۆکەرەوەی زەکات و بەوانەی ئومێد ھەیە لە ئاییندەدا دڵیان بە ئیسلامەوە ھۆگربێ ، وە بۆ ئازادکردنی بەندە و ئەسیرەکان وە بۆ قەرزارەکان و ئەوانەی لە پێناو خوای گەورە دەجەنگن و وە بۆ ڕێبوارەکان ، ئەمە شتێکە خوای گەورە دیاری کردووەو بڕیاری لەسەر داوە و خوا زانایە و کار بەجێ و لە کارزانە .

سەبارەت بە زەکات دان بە برا زانایان دەلێن دروستە بە دوو مەرج :

یەکەم / برای یەکێک بێت لەو ھەشت کەسانەی کە زەکاتی پێ دەشێت .

دووەم / مسرف کردنی برای لەسەری واجب نەبێت .

ھەروەھا زانایان دەلێن زەکات دان بە نزیکی خۆت پاداشتی زیاترە بەلگە :

پێغەمبەر سەلامی خوای لێ بێت دەفەرمووێت : (( الصَّدَقَةُ عَلَى الْمِسْكِينِ صَدَقَةٌ، وَهِيَ عَلَى ذِي الْقَرَابَةِ اثْنَتَانِ: صِلَةٌ وَصَدَقَةٌ. )) رواه أحمد والترمذي.

واتە : خێر کردن بە ھەژار چاکەیە و خێرە ، وە ئەوەی لەگەل خزمی نزیکی خۆت دەکەیت دوو شتە : گەیاندنی پەیوەندی خزمایەتییە و خێر و چاکە لەگەڵ کردنە .

ابن عثيمين ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت : (( زەکات دان بە خزمی نزیکی خۆت کە لەوانە بن زەکاتی پێ بشێت باشترە لەوەی بدەیت بە کەسێکی تر کە نزیکی خۆت نەبێت چونکە خێرکردن لەگەل نزیک خێرکردنە و گەیاندنی پەیوەندی خزمایەتییە ، ئیلا ئەو کاتە نەبێت کە مسرەف کردنی ئەوان واجب بێت لەسەر تۆ زەکاتی پێ بدەیت ئەمەیان دروست نییە ...... ))

لەوانەیە یەکێک بلێت کەی مسرەف کردنی برا لەسەر برا واجب دەبێت ؟

سەرەتا ھەموو زانایان یەک دەنگن واجبە مسرەفی أصول : وەک باوک و باپیر بەرەو سەرەوە ... ، وە دایک و داپیر و .....

و فروع : کوڕ و کچ و نەوەکانی کوڕ بەرەو خوارەوە .... ئەمانەش واجبە مەسرەفیان بکەیت کاتی پێویستی .

بەلام بۆ خوشک و برا و خاڵ و مام جیاوازی ھەیە ، زانایان دەلێن مسرەف خوشک و برا واجب دەبێت بەم سێ مەرجە :

یەکەم / دەبێت برای ھەژار بێت .

دووەم / دەبێت ئەو براییەی مسرەفی دەکات مالی زیاد لە پێویستی خۆی ھەبێت .

سێیەم / دەبێت لەو حالەتە بێت میراتگری برای خۆی بێت .

ابن قدامە ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت : (( مەرجە بۆ واجبی مسرەف کردنی ئەم سێ مەرجە ھەبێت :

یەکەمیان / دەبێت ھەژار بێت و مالی نەبێت ، وە ئیشی نەبێت و دەولەمەند بێت پێویستی بە کەس نەبێت بۆ مسرەف کردن ، ئەگەر باش بوو و پێویستی بە کەس نەبوو مسرەف کردنی واجب نییە .

دووەم / ئەوەی واجبە مسرەفی بکات دەبێت مالی ھەبێت زیاد لە پێویستی خۆی و مال و منالی ، بەلام ئەگەر لێی زیاد نەبوو ھیچی لەسەر نییە ، کەبەر فەرموودەی جابر پێغەمبەر سەلامی خوای لێ بێت دەفەرمووێت : (( ئەگەر یەکیک لەئێوە ھەژار بوو بە مال لە خۆی خەرج بکات ئەگەر لێی زیاد بوو بە مالی و منالی خۆی خەرج بکات ئەگەر لێی زیاد بوو لە خزمە نزیکەکانی خەرج بکات .

سێیەم / دەبێت ئەوەی مسرەف دەکات میراتگری بێت ............)) المغنی ج ٨ لاپەڕە ١٦٩

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ