پرسیار // من قەرزارم و مالم هەیە ئایا زەکاتی مال بدەم قەرزاریشم ؟
وەلام // زانایان دەلێن هەر کەسێک قەرزار بێت و مالی هەبێت و مالەکەی گەیشتبێتە حەدی نیساب و سالێکی بەسەردا تێپەڕ ببێت زەکاتی مالی خۆی دەدات ئەگەر قەرزاریش بێت ، کە ئەمە وتەی ڕاستی زانایانە ، بەلگە :
(۱) خوای گەورە دەفەرمووێت : (( خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِمْ بِهَا وَصَلِّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلاتَكَ سَكَنٌ لَّهُمْ واللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ )) التوبة/103 ، واتە : زەکات لە مالەکەیان وەربگرە ........
ئەمە بەلگەیە کە زەکات واجبە لە مال ، نەک وەک قەرز واجب بێت لەسەر زیمەی قەرزار .
(۲) پێغەمبەر سەلامی خوای لێ بێت دەفەرمووێت : (( أعلمهم أن الله افترض عليهم صدقة في أموالهم )) واتە : پێیان بلێ و فێریان بکە کە خوای گەورە زەکاتی واجب کردووە لە مالەکەیان .
ئەمە بەلگەیە کە زەکات واجبە لە مال نەک وەک قەرز واجب بێت لەسەر زیمەی قەرزار .
(۳) بەلگەکان گشتین و وە پێغەمبەر سەلامی خوای لێ بێت کرێکاری کۆکردنەوەی زەکاتی ناردووە ، نقل نەکراوە بە کرێکارەکانی ووت بێت سەیری بکەن ئایا قەرزارن یان نە .
ابن عثیمین ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت : (( واجبە زەکات بدەیت لەو مالەی کە لە دەستت دایە ئەگەر قەرزاریش بیت ، لەبەر ئەوەی بەلگانەی هاتوون باسی واجبی زەکات دەکەن گشتین و هیچی جیا نەکردۆتەوە ، نەی وتووە بێجگە لەو کەسەی قەرزی لەسەرە ، ئەگەر بەلگەکان گشتی بن واجبە وەری بگری .
پاشان زەکات واجبە لە مال ، لەبەر وتەی خوای گەورە کە دەفەرمووێت : (( ( خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِمْ بِهَا وَصَلِّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلاتَكَ سَكَنٌ لَّهُمْ واللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ )) التوبة/103 ، وە وتەی پێغەمبەر سەلامی خوای لێ بێت فەرموودەی ابن عباس کاتێک معاذ ی دەنێرێت بۆ یەمەن دەفەرمووێت : (( أعلمهم أن الله افترض عليهم صدقة في أموالهم )) ، خوا و پێغەمبەر ڕوونیان کردەوە کە زەکات واجبە لە مال نەک زیمەی مرۆڤ دایە ، وە قەرز لە زیمەی مرۆڤ دایە ، ڕووەکان لێک جیاوازن ، واجبە زەکات بدەیت لەو مالەی لە دەستت دایە ، وە قەرزیش واجبە لە زیمەی تۆ ، ......
ئەگەر قەرز کاتی دانەوەی ئێستا بێت و داوا بکرێت و ویستی بداتەوە ، ئەو کاتە دەلێین قەرز بدەوە و پاشان ئەوەی دەمێنێتەوە ئەگەر گەیشتبێتە حەدی نیساب زەکای لێ بدە .
لە عوسمان نقل کراوە لە مانگی ڕەمەزان دەیووت : (( هذا شهر زكاتكم فمن كان عليه دين فليقضه )) واتە : ئەمە مانگی زەکاتی ئێوەیە ، هەر کەسێک قەرزی لەسەرە با قەرزی بداتەوە .
ئەمە بەلگەیە قەرز ئەگەر دانەوە ئێستا بێت ، وە خاوەنەکەی بیەوێت بداتەوە ئەوا بە پێش زەکات دەخرێت ، بەلام قەرز ئەگەر بۆ ئێستا نەبێت هیچ ڕێگری نییە بۆ واجبی زەکات دان بێ گومان . )) مجموعة فتاوی ابن عثیمین ج۱٨ لاپەڕە ۳٨ ــ ۳۹
زانایان اللجنة الدائمة دەلێن : (( وتەی ڕاست ئەوەیە قەرز نابێتە ڕێگر بۆ زەکات دان ، پێغەمبەر سەلامی خوای لێ بێت کرێکاری کۆکردنەوەی زەکاتی ناردووە ، نقل نەکراوە بە کرێکارەکانی ووت بێت سەیری بکەن ئایا قەرزارن یان نە . )) فتاوی اللجنة الدائمة ج ۹ لاپەڕە ۱٨۹
پوختەی وەلامی زانایان :
(۱) هەر کەسێک قەرزار بێت و مالی هەبێت واجبە زەکات بدات ئەگەر مالەکەی گەیشتبێتە حەدی نیساب و سالێکی بەسەردا تێپەڕ بووبێت .
(۲) زەکات دان واجبە لە مال نەک وەک قەرز واجب بێت لەسەر زیمەی قەرزار .
(۳) هەر کەسێک قەرزار بێت بەلام ئێستا کاتی قەرزی بێت ، وە مالی هەبێت زەکاتی لێ بکەوێت لەم حالەتە قەرز دەداتەوە و ئەوەی دەمێنێتەوە ئەگەر بگاتە حەدی نیساب زەکات دەدات ئەگەر نا زەکات نادات .
(٤) هەر کەسێک قەرزار بێت بەلام ئێستا کاتی قەرزی نەبێت ، وە مالی هەبێت زەکاتی لێ بکەوێت لەم حالەتە هیچ ڕێگری نییە بۆ واجبی زەکات دان و دەبێت زەکاتی مالی خۆی بدات .
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ