دەقی وەڵام:

وەڵام: زانایان دەڵێن وڵاتی کوفر دوو جۆرن:

یەکەم: هەیانە ئەهلی کتاب نین، وەک پەیکەرپەرست و مەجووس و بێ دینەکان، ئەمانە سەربڕاویان حەڕامە ئەگەر ناوی خواش بێنن کاتی سەربڕین، کە ئەمە وتەی هەر چوار مەزهەبەکانە، بەڵکو هەندێک زانا ئیجماع نەقل دەکەن. (الإقناع في مسائل الإجماع) لابن قطان (١/٣٢١)، (الاستذکار) لابن عبد البر (٥/٢٥٠).

دووەم: هەیانە ئەهلی کتابن، وەک گاور و جولەکەکان، ئەمانە سەربڕاویان حەڵاڵە ئەگەر بەڕێگای شەرعی سەریان بڕی بێت، باشتریش وایە وازی لێ بێنیت، کە ئەمە وتەی ابن باز و ابن عثیمین و زانایانی (اللجنة الدائمة)یە، بەڵگە:

١ـ خوای گەورە دەفەرمووێت: (الْيَوْمَ أُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّبَاتُ وَطَعَامُ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ حِلٌّ لَكُمْ وَطَعَامُكُمْ حِلٌّ لَهُمْ) [المائدە:٥].

ئایەتەکە گشتی یە بۆ خواردنی ئەهلی کتاب، جا لە ولاتی خۆیان سەرببڕن یان لە ولاتی موسڵمانان سەرببڕن، (روح المعاني) للآلوسي (٣/٢٣٨).

٢ـ عن عائِشةَ رضي الله عنها قالت: (قالوا: يا رَسولَ اللهِ، إنَّ هاهنا أقوامًا حَدِيثٌ عَهْدُهم بشِركٍ، يأتُونا بلُحمانٍ لا نَدري يَذكُرونَ اسْمَ اللهِ عليها أم لا؟ قال: اذكُروا أنتم اسْمَ اللهِ وكُلوا). أخرجه البخاري (٧٣٩٨).

ئەم فەرموودەیە بەڵگەیە ئەگەر کردەوە ڕوویدا لە ئەهلی کتاب بۆ ئاژەڵ سەربڕین، ئەوە ئێمە پابەند ناکرێین لەسەر پرسیار لێکردنیان، ئایا بەشێوەی ڕاست سەریان بڕیوە یان نە. (فتاوى نور على الدرب) لابن عثيمين (١١/٣٧١)، (المغني) لابن قدامة (٩/٤٠٣).  

خواردنیان ڕێگەپێدراوە بێ ئەوەی گرنگی بە پرسیار لێکردنیان و تەحقیق بدات لە گوتنی (باسم اللە)، بەڵکو بە سوننەت دانراوە کاتی خواردن (باسم اللە) بگوترێ، وەک ئەوەیە پێیان بگوترێ: گرنگی بەمە نەدەن و پرسیاریان لێ مەکەن، ئەوەی گرنک بێت بۆ ئێوە ئێستا ئەوەیە ناوی خوا بڵێن کاتی خواردنی. (الكاشف عن حقائق السنن) الطيبي (٩/٢٨٠٥).

٣ـ عن الحَسَنِ بنِ عَليٍّ رَضِيَ الله عنهما مَرفوعًا: (دَعْ ما يَرِيبُك إلى ما لا يَريبُك). أخرجه الترمذي (٢٥١٨)، والنسائي (٥٧١١)، وأحمد (١٧٢٣)، قال الترمذي: حسن صحيح.

فەرموودەکە بەڵگەیە بۆ هاندان لەسەر وەرع و وازهێنان لە شوبهەکان، کردەوە کردن بە شتێکی دڵنیا باشترە. (أضواء البيان) للشنقيطي (٣/٣٢٦)، (المنهل العذب المورود شرح سنن أبي داود) لمحمود السبكي (٣/١٩٥).  

لەبەر ئەوەی سەربڕین لە وڵاتی گاور و جولەکە چەند جۆر هەیە، هەیە دەیخنکێنێت و هەیە سەردەبڕێت، بۆیە گومانی تێکەوتووە مرۆڤ نایزانێت لە کامەیانە، لەم کاتە دەبێت مرۆڤ خۆی بپارێزێت، چونکە ڕێگای دڵنیا ئەوەیە واز لە شتێک بێنی گومانی تێدایە بۆ شتێکی بێگومان و باشتر و خێرتر. (فتاوى نور على الدرب) لابن عثیمین (١١/٣٧٩).