دەقی وەڵام:

وەلام // سەرەتا سەبارەت بەو کەسەی دەچێتە لای خێزانی خۆی لە ڕۆژی ڕەمەزاندا جیاوازی هەیە لە نێوان زانایان ئایا ڕۆژووی دەشکێت و دەگرێتەوە یان نە ؟ سێ وتە هەیە :

یەکەم / زۆربەی زانایان دەلێن واجبە ڕۆژوو بگرێتەوە چونکە ڕۆژووی شکاوە هەروەک چۆن ڕۆژوو بە خواردن و خواردنەوە دەشکێت ، بەلگە :

(۱) پێغەمبەر سەلامی خوای لێ بێت دەفەرمووێت : (( فصم یوما مكانه )) واتە : ڕۆژووێکی تر لە شوێنی بگرەوە .

دووەم / هەندێک زانا دەلێن ڕۆژوو ناگرێتەوە ، کە ئەمە وتەی ابن حزم ، ووتەیەکە لە ووتەکانی شافعی ، بەلگە :

(۱) ئەو کەسەی چووە لای خێزانی خۆی لە ڕۆژی ڕەمەزاندا پێغەمبەر سەلامی خوای لێ بێت پێی نەفەرموو ڕۆژێک لە شوێنی بگرەوە ، ئەو ڕوایەتەی هاتووە لاوازە .

(۲) ابن تیمییە ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت : (( هەر کەسێک بە ئەنقەست نوێژ تەرک بکات یان ڕۆژوو بێ عوزر ئەوا نایگێڕێتەوە و دروست نییە .

سێیەم / هەندێک زانا دەلێن ئەگەر لە کەفارەتی چوونە لای خێزانی بە ڕۆژوو بوو دوو مانگ پێویست ناکات ئەو ڕۆژووە بگرێتەوە ئەگەر خواردن بدات ڕۆژوو دەگرێتەوە .

باشتر وایە ڕۆژوو بگرێتەوە کە ئەمە وتەی زۆربەی زانایانە .

سەبارەت بە استمناء " خوی نهێنی " ئەگەر مەنی دەربچێت ڕۆژووی دەشکێت .

ابن قدامە ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت : (( ئەگەر خێزانی خۆی ماچ بکات و مەنی دەربچێت ڕۆژووی دەشکێت بێ ئەوەی جیاوازی هەبێت لە نێوان زانایان ئەوەی ئێمە بزانین ........

ئەگەرخووی نهێنی بکات بە دەست ڕۆژووی ناشکێت ئیلا ئەگەر مەنی دەربچێت ، ئەگەر مەنی دەربچێت ڕۆژووی شکاوە )) المغنی ج٤ لاپەڕە ۳٦۱ ــ ۳٦۳

ئیمام النووی ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت : (( ئەگەر خێزانی خۆی ماچ بکات یان مباشرەی لەگەڵ بکات بە زەکەری بێجگە لە فەرجی خێزانی یان دەستی لێ بدات یان شتی تر ، مەنی بێتە خوارەوە ڕۆژووی دەشکێت ئەگەر نا ناشکێت ، خاوەنی کتابی حاوی و بێجگە لە ئەو ئیجماع نقل دەکەن کە ڕۆژووی بەتالە هەر کەسێک ماچ بکات یان موباشەرەی لەگەل بکات بێجگە لە فەرج )) المجموع ج٦ لاپەڕە ۳٤۹

ابن ڕشد دەفەرمووێت : (( هەموویان دەلێن واتە هەموو ئیمامەکان هەر کەسێک ماچ بکات و مەنی دەربچێت ڕۆژووی شکاوە . )) بدایة المجتهد ج۱ لاپەڕە ۳٨۲

ابن عثیمین ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت : (( ئەگەر داوای چوونە دەرەوەی مەنی بکات بە هەر ڕێگایەک جا چ بە دەست بێت یان بەزەوی داهێنان بێت یان ڕیگای تر مەنی بێتە دەرەوە ڕۆژووەکەی بەتالە کە ئەمە وتەی هەر چوار ئیمامەکانە ڕەحمەتی خوایان لێ بێت مالک ، شافعی ، ابو حنیفە ، احمد .

ظاهریەکان دەلێن ڕۆژوو ناشکێت بە استمناء ئەگەر مەنیش بێتە دەرەوە ، چونکە هیچ بەلگە نەهاتوون لە قورئان و سونەت کە ڕۆژوو دەشکێت ، ناگونجێت عیبادەتی بەندەکانی خوا پووچ بکەی ئیلا بەلگە هاتبێت لە قورئان و سونەت .

بەلام لەلای من خواش زاناترە دەکرێت بلێیت ڕۆژوو دەشکێت لە دوو ڕووەوە :

ڕووی یەکەم / دەق هاتووە پێغەمبەر سەلامی خوای لێ بێت سەبارەت بە ڕۆژووگر دەفەرمووێت : (( يدع طعامه وشرابه وشهوته من أجلي )) واتە : واز لە خواردن و خواردنەوە و شەهوەت دەهێنێت لەپێناو من .

استمناء شەهوەتە و دەرچوونی مەنی شەهوەتە ، بەلگە کە مەنی بەکاردێت بۆ شەهوەت وتەی پێغەمبەر : (( وفي بضع أحدكم صدقة قالوا : يا رسول الله أيأتي أحدنا شهوته ويكون له أجر ؟ قال : أرأيتم لو وضعها في الحرام أكان عليه وزر ؟ كذلك إذا وضعها في الحلال كان له أجر ))

ڕووی دووەم / قیاس دەلێین فەرموودە هاتووە ڕۆژوو دەشکێت بە خۆ ڕشاندنەوە ، وە بە حیجامە کردن ئەمانە لاشە لاواز دەکەن ، ..... )) شرح الممتع ج٦ لاپەڕە ۲۳٤ ــ ۲۳٥

ابن تیمییە ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت : (( هەروەها استمناء ڕۆژوو دەشکێنێت چونکە شەهوەتی تێدایە و مەنی دەردەچێت ..... )) مجموعة الفتاوی ج۲٥ لاپەڕە ۲٥۱

ابن باز ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت : (( استمناء لە ڕۆژی بە ڕۆژوو بووندا ڕۆژوو دەشکێنێت ئەگەر بە ئەنقەست بێت و مەنی دەربچێت ، وە لەسەری واجبە ڕۆژوو بگرێتەوە ئەگەر ڕۆژووەکەی بێت ، .....)) مجموعة فتاوی ابن باز ج۱٥ لاپەڕە ۲٦۷

ئەگەر کەسێک خوی نهێنی بکات مەنی نقل ببێت و هەست بە خاوبوونەوە بکات بەلام مەنی لە زەکەر یان فەرج دەرنەچێت وتەی ڕاست ئەوەیە کە ڕۆژووی نەشکاوە و خۆشۆردن واجب نابێت کە ئەمە وتەی ابن تیمییە ، بەلگە :

(۱) حديث أم سلمة وفيه : " نعم ، إذا هي رأت الماء " واتە : بەلێ ئەگەر ئاوت بینی ، نەیتوتووە بەلێ ئەگەر هەستت بە نقل بوونی مەنی کرد ، خۆشۆردنی پەیوەست کردووە بە بینین و دەرچوونی مەنی .

(۲) حديث أبي سعيد الخدري : " إنما الماء من الماء " واتە : ئاو لە ئاوە بە هاتنەخوارەوەی و دەرچوونی ئاو خۆشۆردن واجب دەبێت .

(۳) ئەسل وایە دەست نوێژ ماوە و تووشی لەش گرانی نەبوویت ئیلا بەلگە هاتبێت .

پوختەی وەلامی زانایان :

(۱) زۆربەی زانایان دەلێن هەر کەسێک بچێتە لای خێزانی لە ڕۆژی ڕەمەزان ڕۆژووی شکاوەو دەبێت ڕۆژوو بگرێتەوە .

(۲) هەر کەسێک بەڕۆژوو بێت استمناء بکات مەنی دەربچێت ، ئەوە ڕۆژووی شکاوەو دەبێت بگرێتەوە ئەگەر ڕۆژووەکە واجب بێت .

(۳) هەر کەسێک استمناء بکات بەلام مەنی دەرنەچێت ، ئەوا ڕۆژووی نەشکاوە و خۆشۆردن واجب نابێت .

(٤) هەر کەسێک استمناء بکات مەنی نقل بێت و هەست بە خاوبوونەوە بکات بەلام مەنی دەرنەچووە یان ڕێگری بکات لە دەرچوونی مەنی ، ئەوە ڕۆژووی دروستە و خۆشۆردن واجب نابێت .

(٥) هەر کەسێک خێزانی خۆی ماچ بکات یان مباشرەی لەگەل بکات مەنی دەربچێت ڕۆژووی شکاوە و دەبێت بگرێتەوە .

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ