پسیار // ئایا رۆژووگر ئەگەر ئاوی دەمی قووت بدات رۆژووی دەشكێت ؟
وەلام// زانایان دەلێن دین بنیات نراوە لەسەر ئاسانكاری و بۆ لادانی شوبهەكان و هەر شتێک خۆ پاراستنی گران بێت ئیلا چاو پۆشی لێکراوە .
ابن عثیمین ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرموێت : (( واجب نی یە رۆژووگر تف بكات ئەگەر ئاو بخواتەوە كاتی بانگی بەیانی ، لە هاوەلان نقل نەكراو مروڤ كاتێک ئاو دەخواتەوە كاتی بانگی بەیانی دەبێت تف بكات هەتا ئاو لە دەمی بڕوات بەلكو چاو پۆشی كراوە )) شرح الممتع ج٦ لاپەرە ٤۲۸
ئیمام النووی ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت : (( متولی و بێجگە لە ئەو دەلێن : ئەگەر رۆژووگر ئاوی لە دەم وەردا ئەوەی لەسەری واجب بێت فرێ دانی ئاوەكەیە لەدەمی ، لەسەری نی یە دەمی خۆی وشك بكاتەوە بە پارچە پەروێک یان شتی تر بێ جیاوازی نێوان زانایان )) المجموع ج٦ لاپەڕە ۳۲۷.
ڕۆژووگر ئاوی دەمی قوت بدات رۆژووی ناشكێت ، بەلام ئەگەر لە لێوی دەرچوو لە ڕووی دەرەوەی لێو بوو دوای قوت بدات جیاوازی هەیە لە نێوان زانایان دوو وتە هەیە:
یەكەم // هەندێک زانا دەلێن ئەگەر ئاوی دەم هاتە سەر لێو دوای قوتی بدات رۆژووی دەشكێت كە ئەمە وتەی شافعی ، حنابلە .... هتد ، بە بەلگەی :
(۱) چونكە ئاو لە شوێنی خۆی جیابۆتەوە كە ناو دەمە ، قوت دانی وەك قووت دانی هەر شتێکی ترە كە لە دەم جیا بووبێتەوە .
دووەم // هەندێک زانا دەلێن ئیلا ئەگەر ئاوی لە دەم جیا بێتەوە دوای بخاتە ناو دەمی ئەو کات ڕۆژوو دەشکێت ، كە ئەمە وتەی حنفی ،..... هتد ، بە بەلگەی :
(۱) ئاو ئەگەر لەسەر لێو بێت جیانەبۆبێتەوە حوكمی ئەوەی هەیە كە لە ناو دەمە .
ئیمام النووی ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت : (( ئەو ئاوەی لە دەمی دایە واتە شوێنی خۆی رۆژووی ناشكێنێت ئەگەر قوتی بدات ، بەلام ئەگەر لە دەمی دەربچێت دوای بەزمان یان بێجگە لەزمان قووتی بدات رۆژوو دەشكێت ، هاوەلانی ئێمە دەلێن : هەتا ئەگەر ئاوی دەم دەربچێت لەسەر لێو بێت ڕووی دەرەوە دوای قوت بدات ، رۆژووی دەشكێت چونكە كەمتەرخەم بووە ، وە لەو شوێنەی دەرچووە كە چاۆپوشی لێ كراوە کە ناو دەمە ، متولی دەلێت : ئەگەر دەربچێت بۆ سەر لێو پاشان قووتی بدات ئەوا رۆژووی دەشكێت .)) المجموع ج٦ لاپەرە ۳٤۲
ابن قدامە ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرموێت : (( ئەگەر ئاوی دەم بچێتە دەرەوە بۆ سەر جل و بەرگ یان نێوان پەنجەكان یان نێوان لێوەكان یان ئاوی دەمی كەسێکی تر قوت بدات رۆژووی دەشكێت ، ئەگەر بگوترێت فەرموودە هاتووە ، عن عائشة أن النبی صلی الله علیه وسلم (( كان یقبلها و هو صائم ، ویمص لسانها )) رواە ابوداود (۲۳۸٦) ، واتە : پێغەمبەر سەلامی خوای لێی بێت عائیشەی ماچ كردووە بەرۆژوو بووە وە زمانی دەمژی .
دەلێین ئەم فەرموودە لە سەنەدەوە لاوازە ...)) المغنی ج ۳ لاپەڕە ۱۷
(( یمص لسانها ) ) واتە : زمانی دەمژی هەندێک لە زانایان دەلێن لاوازە ، هەتا ئەگەر فەرموودەكە ڕاست بێت دیار نی یە كە ئاوی دەمی قووت داوە یان نە .
زانایان دەلێن دروستە خێزانی خۆت ماچ بكەی و زمانی بمژی ، بەلام نابێت ئاوی دەمی قووت بدەی چونکە ڕۆژوو دەشکێت ، دروستە خێزانی خۆت ماچ بكەی و زمانی بمژی بەلام ئەگەر ترسی جماع کردنی نەبێت (واتە جووت بوون ) ئەگەر ترسی هەبوو نابێت .
پــــــــوختەی وەلامی زانایـــــــان :
(۱) ئەگەر ئاو لە ناو دەم دابێت قوتی بدەیت ڕوژوو ناشكێنێت .
(۲) كاتی ئاو لە دەم وەردان تەنها ئاو فرێ دەدات مەرج نی یە دەمت وشک بكەیت بەپارچە پەڕوێک .
(۳) دین لەگەل ئەوەدا نی یە كاتی بەیانی كە ئاو دەخۆیتەوە زۆر تف بكەیت و زیادەڕەوی بكەیت هەتا دەمت وشک دەبێت .
(٤) ئاوی دەم ئەگەر لە دەم و لێو جیا بووەوە دوای قوتی بدات رۆژووی دەشكێت .
(٥) ئاوی دەم ئەگەر لە سەر لێو بوو یان لە نێوان لێوەكان بوو باشتر وایە قووتی نەدات چونكە دەلێن رۆژوو دەشكێنێت .
(٦) دروستە خێزانی خوت ماچ بكەی و زمانی بمژی ئەگەر ترسی جوت بوونت نەبوو .
(۷) قووت دانی ئاوی دەمی خێزان رۆژوو دەشكێنێت .
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ