دەقی وەڵام:

وەڵام: جیاوازی هەیە لەنێوان زانایان، دوو وتە هەیە:

یەکەم: عومرە واجبە، کە ئەمە وتەی عمر و ابن عباس و ابن عمر و جابرە، هەروەها وتەی ڕاستی شافعی و حەنابلە و ظاهری یەکان و بخاری و شنقطي و ابن باز و ابن عثیمینە، بەڵگە:

١- خوای گەورە دەفەرمووێت: ﴿وَأَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلَّهِ﴾ [البقرة: 196]، عومرەی لەگەڵ حەج باسکردووە، حەج واجبە بە یەک دەنگی هەموو زانایان، بەڵگەیە عومرەش واجبە، کە ئەمە تێگەیشتنی ابن عباس خوا لێی ڕازی بێت. (المحلی) لابن حزم (٧/٤٠).

هەروەها (الإتمام) مانای (الإقامة) هەلدەگرێت، واتە: حەج و عومرە ئەنجام بدەن بۆ خوای گەورە.  (أحكام القرآن) للجصاص (1/ 328)، (الاستذكار) لابن عبد البر (4/ 109).

٢- عن أبي رَزينٍ أنَّه قال: (يا رسولَ اللهِ إنَّ أبي شيخ ٌكبيرٌ لا يستطيعُ الحَجَّ ولا العُمْرَةَ ولا الظَّعْنَ قال: احْجُجْ عن أبيكَ واعْتَمِر). أخرجه أبو داود (1810) واللفظ له، والترمذي (930)، والنسائي (2621)، وابن ماجه (2906)، وأحمد (16229) قال الإمام أحمد كما في (السنن الكبرى) للبيهقي (9017): لا أعلم في إيجاب العمرة حديثا أجود من هذا ولا أصح منه، وقال الترمذي: حسن صحيح، ووثق رجاله الدارقطني في (سننه) (2/536)، وصححه ابن حزم في (حجة الوداع) (464)،

٣- عن عائِشَةَ رَضِيَ اللهُ عنها قالت: قلتُ: يا رسولَ اللهِ على النِّساءِ جهادٌ قال: (نعم عليهنَّ جهادٌ لا قِتالَ فيه: الحَجُّ والعُمْرَةُ)، وتەی: (علیهن)، دەلالەت لەسەر واجب بوون دەکات، هەروەها (علی) دەلالەت لەسەر پابەند بوون دەکات، کە ئەمە وتەی أصولی یەکانە، هەروەک خوای گەورە دەفەرمووێت: ﴿وَلِلَّهِ عَلَى ٱلنَّاسِ حِجُّ ٱلۡبَيۡتِ مَنِ ٱسۡتَطَاعَ إِلَيۡهِ سَبِيلٗاۚ﴾ [آل عمران: 97]

دووەم: هەندێک زانای تر بۆ ئەوە چوون عومرە سوننەتە واجب نییە، کە ئەمە وتەیەکە لە وتەکانی ئەحمەد و ابن تیمیة و شەوکانی یە، بەڵگە:

١- پێغەمبەری خوا (ﷺ) فەرمووی: (نەخێر واجب نییە، ئەگەر عومرە بکەیت خێرترە بۆت).

٢- ئیسلام بنیات نراوە لەسەر پێنج شت، یەکێک لەوانە حەجە، هیچ باسی عومرەی نەکردووە کە واجب بێت.

وتەی ڕاست هیچ بەڵگەی بڕاوە نەهاتوون کە عومرە واجبە، وتەی: (علیهن)، ڕوون و ئاشکرا نییە بۆ واجب بوونی عومرە، دەکرێت بۆ سوننەتێکی جەخت لێکراو بەکاربێت، بۆ دڵنیایی باشتر وایە عومرە تەرک نەکرێت ئەگەر مرۆڤ توانای هەبوو، هیچ جیاوازیش نییە لەنێوان خەڵکی مەککە و کەسانی تر، ئەوانەی دەڵێن عومرە واجبە دەڵێن عومرەی (متمتع) دروستە و عومرەی واجبی لەسەر لادەچێت.

ابن قدامة ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت: (نەمان زانیوە جیاوازی هەبێت لەوەی عومرەی متمتع بۆ عومرەی واجب بەسە و بە عومرەی واجب حساب دەکرێت). (المغني) (٥/١٥).