دەقی وەڵام:

وەڵام: زانایان سەبارەت بەمە دەڵێن:

١- حەرامە بچیتە ڕێگای ئەوانەی شت بۆ بازاڕ دێنن لێیان بکڕی لە ڕێگا پێش ئەوەی داخلی شار ببن، چونکە فەرموودە نەهی کردووە، ئەسڵ لە نەهی بۆ حەرام بوونە، بەڵگە:

ـ عَنْ طَاوُسٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ﷺ): (لا تَلَقَّوُا الرُّكْبَانَ، وَلا يَبِعْ حَاضِرٌ لِبَادٍ) قُلْتُ لِابْنِ عَبَّاسٍ: مَا قَوْلُهُ (ﷺ): (وَلا يَبِعْ حَاضِرٌ لِبَادٍ) قَالَ: لا يَكُونُ لَهُ سِمْسَارًا، مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ وَاللَّفْظُ لِلْبُخَارِيِّ.

واتە: لە لە طاوس دەگێڕنەوە ئەویش لە ابن عباس دەگێڕێتەوە خوا لە هەردووکیان ڕازی بێت فەرمووی: پێغەمبەری خوا (ﷺ) فەرمووی: (مەچنە ڕێگا و بگەن بە کاروان، کەسی ئامادەبوو شت بۆ خەڵکی گوند نەفرۆشێت)، بە ابن عباسم وت: مانای وتەی: (ئامادەبوو شت بۆ خەڵکی گوند نەفرۆشێت) چییە، فەرمووی: بۆ نەبێتە دەلال.

٢- سەبارەت بە حیکمەتی ئەم نەهی یە:

- ئەوەی دەچێتە ڕێگای کاروانەکان شتی لێ دەکڕێت لەوانەیە فێلی لێ بکات و بە هەرزانی لێیان بکڕێت، کەواتە سۆز و بەزەییە بەرامبەر خاوەنی کەل و پەل تا شتەکانی بە هەرزان لە دەستی دەرمەهێنن. (تحفة المحتاج) لابن حجر الهيتمي (4/312).

- ترسی ئەوە هەیە کڕیار ئەو شتەی دەکڕێت حەپس بکات لە خەڵکی شار، ئەمەش دەبێتە بەرتەنگی بۆ خەڵک، کەواتە سۆز و بەزەییە بەرامبەر ئەهلی بازاڕ. (تحفة المحتاج) لابن حجر الهيتمي (4/312). (المغني) لابن قدامة (4/165)، (نیل الأوطار) للشوکانی (٥/١٨٩).

٣- فەرموودەکە بەڵگەیە دروست نییە بچیتە ڕێگای کاروان ئەگەرچی کاروانەکە زاناش بێت بە نرخی بازاڕم بەتایبەتی لەم سەردەمە کە بە تەلەفۆن ئاگای لە هەموو بازاڕە، هەندێک زانای تر بۆ ئەوە چوون ئەگەر زانا بێت بە نرخی بازاڕ هیچی تێدانییە بکڕیت، هەروەها ئەگەر شتەکە لە بازاڕ زۆریش بێت و ئەوەی دەکڕێت حەپیسیش بکات کاریگەری لەسەر بازاڕ نابێت، وتەی ڕاست ئەوەیە هیچی تێدانییە، چونکە عیلەتی حەرام بوونەکە لاچوو، بەتایبەتی لەم سەردەمە بەهۆی تەلەفۆنەوە هەموو شتێک دەزاندرێت، واللە أعلم.

٤- ئەگەر کاروانێک بەتەنیشت شارێکدا بڕۆن مەبەستیان شارێکی تر بێت و نەچنە ناو ئەو شارەوە، ئەگەر کەسێک شت لەو کاروانانە بکڕێت دروستە یان نە؟ ئەوەی دیار بێت دروستە، هەروەک چۆن دروستە شت لە مسافر بکڕیت، چونکە مەبەستیان ئەو شارە نییە، فەرموودەکەش دەفەرمووێت: (فإذا أتی سیدە السوق)، واتە: ئەو بازاڕەی کە دەیەوێت بێت بۆی تا کەل و پەلی خۆی لەوێ بفرۆشێت، ئەمەیان مەبەستیان ئەو شارە نەبووە، ئەگەرچی کاروانەکان زەحمەتە شت بفرۆشن ئەگەر مەبەستی شارێکی تریان هەبێت، بەڵام حالەتیش هەیە لەوانەیە پێویستیان بە پارە بێت بفرۆشن یان شتێکی لەناو هاتبێتە پێشیان بگەڕێنەوە. (فتح ذي الجلال الإکرام) (٩/٢٢٠-٢٢١).