دەقی وەڵام:

وەڵام: خوای گەورە دەفەرمووێت: ﴿وَقَدۡ نَزَّلَ عَلَيۡكُمۡ فِي ٱلۡكِتَٰبِ أَنۡ إِذَا سَمِعۡتُمۡ ءَايَٰتِ ٱللَّهِ يُكۡفَرُ بِهَا وَيُسۡتَهۡزَأُ بِهَا فَلَا تَقۡعُدُواْ مَعَهُمۡ حَتَّىٰ يَخُوضُواْ فِي حَدِيثٍ غَيۡرِهِۦٓ إِنَّكُمۡ إِذٗا مِّثۡلُهُمۡۗ إِنَّ ٱللَّهَ جَامِعُ ٱلۡمُنَٰفِقِينَ وَٱلۡكَٰفِرِينَ فِي جَهَنَّمَ جَمِيعًا﴾ {النساء:١٤٠}

واتە: به‌ڕاستی (خوای گه‌وره‌) له‌ قورئاندا ئه‌م بڕیاره‌ی ناردووه‌ بۆ سه‌رتان که‌: هه‌ر کاتێک له‌ جێیه‌کدا گوێتان لێ بوو کوفرو گاڵته‌ به‌ئایه‌ته‌کانی خوا ده‌کرا، ئه‌وه‌ دامه‌نیشن له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌دا هه‌تا قسه‌و باسه‌که‌یان بگۆڕن (ئه‌گه‌ر دابنیشن و گوێ نه‌ده‌نێ) ئه‌وه‌ به‌ڕاستی ئێوه‌ش له‌و کاته‌دا وه‌ک ئه‌وانن و (حسابی ئه‌وانتان بۆ ده‌کرێت) به‌ڕاستی خوا دووڕووه‌کان و بێ باوه‌ڕه‌کان هه‌موویان له‌ دۆزه‌خدا کۆده‌کاته‌وه‌.

ڕاڤەی وشەکانی ئایەتەکە و ماناکەی:

(وَقَدۡ نَزَّلَ عَلَيۡكُمۡ فِي ٱلۡكِتَٰبِ): کتێب ئەگەر بەڕەهایی هات مەبەست پێی قورئانە، لەم ئایەتە مەبەست پێی قورئانە.

(إِنَّكُمْ إِذًا مِثْلُهُمْ): واتە: ئەگەر ئێوە تووشی ئەم نەهی یە بوون دوای ئەوەی بە ئێوە گەیشت، ڕازی بوون بە مانەوە لەو مەجلسە لەگەڵیان لەو شوێنەی کوفر بە ئایەتەکانی خوا کرا و گاڵتەی پێکرا، ئێوەش دانتانپێدانا لەسەر ئەمە، ئەوە بەژدار بوون لەگەڵیان لە تاواندا.(تفسير ابن كثير) (2/435)، (تفسير السعدي) لاپەڕە (210)، (تفسير ابن عثيمين- سورة النساء) (2/351).

سوودەکانی ئایەتەکە:

١- حەڕامی دانیشتن و گوێ گرتن لە کوفر کردن بە ئایەتەکانی خوا و گاڵتە پێکردن، لەبەر وتەی: ﴿وَقَدۡ نَزَّلَ عَلَيۡكُمۡ فِي ٱلۡكِتَٰبِ أَنۡ إِذَا سَمِعۡتُمۡ ءَايَٰتِ ٱللَّهِ يُكۡفَرُ بِهَا وَيُسۡتَهۡزَأُ بِهَا فَلَا تَقۡعُدُواْ مَعَهُمۡ﴾، دروست نییە لەم حالەتە دابنیشیت لەگەڵیان مەگەر توانای ئینکاری کردنی هەبێت.

٢ـ وتەی: (فَلَا تَقْعُدُوا مَعَهُمْ حَتَّى يَخُوضُوا فِي حَدِيثٍ غَيْرِهِ)، بەڵگەیە واجبە موسڵمان ئەو شوێنە بەجێ بهێلێت و دروست نییە لەو شوێنە بمێنێتەوە و بڵێت: من بە دڵ ئینکاری دەکەم. (تفسير ابن عثيمين- سورة النساء) (2/352).

٣ـ حوکم بەدوای عیلەت دەسوڕێتەوە، لەبەر وتەی: ﴿فَلَا تَقۡعُدُواْ مَعَهُمۡ حَتَّىٰ يَخُوضُواْ فِي حَدِيثٍ غَيۡرِهِ﴾، نەهی کرا لە دانیشتن و گوێ گرتن لە کوفر کردن بە ئایەتەکانی خوا و گاڵتە پێکردن، و ڕێگەدرا بە دانیشتن لەگەڵیان ئەگەر قسەی تر بکەن. (تفسير ابن عثيمين- سورة النساء) (2/352).

٤- ئەوەی دادەنیشێت لەگەڵ بکەری (کارایی) خراپە لە کاتی خراپە وەک یەک وان یەک حوکمیان هەیە، لەبەر وتەی: ﴿إِنَّكُمۡ إِذٗا مِّثۡلُهُمۡۗ﴾.

کەسێک لە مەجلیسی شیرک و کوفر و گاڵتە کردن دابنیشێت ڕازی بێت ئەوە کافرە و وەک ئەوانە، بەڵام ئەگەر دابنیشێت بێ ئەوەی ئینکاری بکات تەنها بە دڵ پێی ناخۆشە ئەمەیان تووشی کوفر نەبووە بەڵام تاوانبارە.

٥ـ ئەگەر ئەوەی لەو مەجلسە دانیشتووە لە تاواندا حوکمی کارای هەبێت ئەوە ئەوەی لەگەڵی شەریکە لەپێشترە. (تفسير ابن عثيمين- سورة النساء) (2/352).

٦ـ وتەی: (فَلَا تَقْعُدُوا مَعَهُمْ حَتَّى يَخُوضُوا فِي حَدِيثٍ غَيْرِهِ)، بەڵگەیە لەسەر نەهی کردن لە دانیشتن لەگەڵ ئەهلی باطل لە هەموو جۆرە بیدعە و تاوان و قسەی نەشیاو. (تفسير ابن جرير) (7/603).

٧ـ وتەی: (فَلَا تَقْعُدُوا مَعَهُمْ حَتَّى يَخُوضُوا فِي حَدِيثٍ غَيْرِهِ)، ئەگەر بەڵگە بێت بۆ ئەوەی دانیشتووە لەگەڵ خراپەکار و وەک خراپەکار بێت ئەوە ئەوەی دانیشتووە لەگەڵ چاکەکار وەک ئەوە و لەوانە، ئەمەش بە قیاس کردنی پێچەوانە، چونکە ئەگەر تاوانبار بێت بە دانیشتن لەگەڵ تاوانبارەکان ئەوە پاداشت بۆی دەنوسرێ بە دانیشتن لەگەڵ چاکەکارەکان. (تفسير ابن عثيمين- سورة النساء) (2/353).

٨ـ وتەی: (إِنَّكُمْ إِذًا مِثْلُهُمْ)، عیلەتی ئەم نەهی یە، واتە: ئەگەر ئێوە دابنیشن لەگەڵیان وەک ئەوانن و شەریکن لەگەڵیان لە کوفرەکەیان، چونکە ئێوە دانی پێ دادەنێن و ئەوانتان ڕازی کردووە، ئیمان هێنان بە شتێک و دانپێدانان بە کوفر پێکەوە کۆنابنەوە، بەڵگەیە داننان بە کوفر بە ئارەزووی خۆی کوفرە، هەر کەسێکیش ڕازی بێت بە کوفر کافرە، هەروەها داننان بە خراپە و بێ دەنگ بوون لەسەری خراپەیە، هەر کەسێک ڕازی بێت بە خراپە و بیبینێ و تێکەڵی ئەهلی خراپە بێ، ئەگەر خۆشی ئەنجامی نەدا ئەوە وەک ئەو کەسەیە وایە کە ڕاستەوخۆ تاوانەکە ئەنجام دەدات. (تفسير الرازي) (11/247). (تفسير المنار) (5/377).

٩ـ وتەی: (فَلَا تَقْعُدُوا مَعَهُمْ حَتَّى يَخُوضُوا فِي حَدِيثٍ غَيْرِهِ)، بەڵگەیە بۆ هۆشداری دان لە دانیشتن لەگەڵ مەجلیسی خراپ و ئارەزوو خستنەسەر دانیشتن لەگەڵ مەجلیسی باش. (تفسير ابن عثيمين- سورة النساء) (2/354).