پرسیار // ئایا دروستە مێروولە بکوژیت ؟
وەلام // زانایان دەلێن نابێت مێروولە بکوژیت ، چونکە پێغەمبەر سەلامی خوای لێ بێت ڕێگری کردووە لە کوشتنی مێروولە ، بەلگە :
عن ابن عباس رضی الله عنه قال : (( نهی رسول اللە صلی الله علیه وسلم عن قتل ٲربع من الدواب : النملة ، والنحلة ، والهدهد ، والصرد )) رواە احمد ، ابوداود ( ٥۲٦۷) ، ابن ماجة ( ۳۲۲٤) .
واتە : لە عبداللە کوڕی عەباس دەگێرنەوە خوا لێی ڕازی بێت دەفەرمووێت : پێغەمبەر سەلامی خوای لێ بێت نەهی کردووە ( ڕێگری کردووە ) لە کوشتنی چوار دابە : مێروولە ، مێشی هەنگوین ، هود هود ، سوڕەد ( جۆرە بالندەیەکە ) .
ئەم فەرموودەیە بەلگەیە کە نابێت مێروولە بیکوژیت ، بەلام هەندێک زانا دەلێن ئەم ڕێگری کردنە باسی جۆرێکی مێروولەیە کە گەورەیە ، وە کوشتنی مێروولەی بچووک دروستە کە ئەمە وتەی خطابی یه ، وە ئیمام مالک پێی باش نییە مێروولە بکوژرێت ئیلا ئەگەر زەرەری هەبێت نەیتوانیت لای بدەیت ئیلا بە کوشتن نەبێت ، بەلام زۆر لە زانایان دەلێن هەموو جۆری مێروولە دەگرێتەوە کە نابێت بیکوژیت ، چونکە هیچ فەرموودە نەهاتوون دیاری کردبێت بەلکو فەرموودەکە گشتییە .
لەوانەیە یەکێک بلێت بۆچی ڕێگری کراوە لە کوشتنی مێروولە حیکمەت چییە ؟
وەلام / سەبارەت بە حیکمەتی ڕێگری کردنی دوو وتە هەیە :
(۱) هەندێک زانا دەلێن چونکە مێروولە زیانی کەمی هەیە .
(۲) وە هەندێکی تر دەلێن وەک ڕێز بۆی لەبەر چیرۆکی لە گەل سلیمان علیە السلام .
ئەم فەرموودەیە بەلگەیە کە حەڕامە ئەم چوارانە بخۆیت ، چونکە ئەگەر دروست بوایا خواردنی ڕێگری نەدەکرا لە کوشتنی ، کە ئەمە یەکێکە لەبنچینەکان .
ابن عثیمین ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت : (( لەبەر ئەوە دەست بە دوو بنچینەوە دەگرین و وەردەگرین :
یەکەم / هەر ئاژەلێک فەرمانی کرابێت بە کوشتنی ئەوە گۆشتی ( خواردنی ) حەڕامە .
دووەم / هەر ئاژەلێک ڕێگری کرابێت لە کوشتنی ئەوە گۆشتی (خواردنی ) حەڕامە .
لەو کاتە دەگەرێینەوە بۆ بابەتی کوشتنی ئاژەلەکان ، ئایا دروستە هەموو ئاژەلێک بکوژین ؟
دەلێین : ئەگەر ئاژەلەکە ڕێگەپێدراو بێت بۆ خواردن حەڕامە بکوژیت بێ سەربڕین ، کوشتنی مەڕ بە خنکاندنی حەڕامە ، بەلام کوشتنەوەی دروستە ، ئەو ئاژەلانەی حەڕامن فەرمان کراوە بە کوشتنی کوشتنەکەی واجبە یان سونەتە ، وە ئەوانەی ڕێگری کراوە لە کوشتنی کوشتنەکەی حەڕامە یان مکروهە ، ...........
بەلام ئەگەر ئەو ئاژەلانە یان ئەو باڵندانە یان ئەو حەشەراتانەی ڕێگری کراوە لە کوشتنی ئەگەر زەرەری هەبێت دروستە بیکوژیت ، بەلام ئەگەر بتوانیت لایبدەیت بێ کوشتن ئەوە لایبدە بێ کوشتن ، ئەگەر نەتوانیت لای بدەیت ئیلا بە کوشتن نەبێت بیکوژە ، چونکە ئەگەر ئەوەی ئازارت دەدات لە بنی ئادەم بێت نەتوانیت ئازاری لابدەیت ئیلا بە کوشتن نەبێت دروستە بیکوژیت ، کەواتە مێروولە لە پێش ترە بۆ کوشتنی ، بەلام دەتوانیت مێروولە لایبدەیت بێ کوشتن .....ئەگەر نەتوانیت دروستە بیکوژیت.....)) شرح بلوغ المرام ج۱٤ لاپەڕە ۲۱٨ـــ ۲۱۹
بەلام ئەگەر ناچار بوویت بۆ کوشتنی مێروولە دروستە نییە بە ئاگر بیکوژیت ، بەلگە :
عن عبدالرحمان بن عبداللە عن ٲبیە ، قال : کنا مع رسول اللە فی سفر فانطلق لحاجته ..............ورٲی قریة نمل قد حرقناها ، فقال : (( من حرق هذه ؟ )) قلنا : نحن ، قال : (( ٳنە لاینبغی ٲن یعذب بالنار ٳلا رب النار )) رواە ابو داود ( ٥۲٦٨ ) ، واتە : پێغەمبەر سەلامی خوای بێت کونێکی مێروولەی بینی ئیمە سووتاندبوومان ، وتی : (( کێ ئەمەی سووتاندووە ؟ )) وتمان : ئێمە ، وتی : (( بۆ کەس نابێت و دروست نییە کەسێک بە ئاگر سزا بدات ئیلا خوای ئاگر نەبێت ))
پوختەی وەلامی زانایان :
(۱) نابێت مێروولە بکوژیت ئەگەر زیانی نەبێت ، وە هەموو جۆری مێروولەش دەگرێتەوە .
(۲) ئەگەر زیانی هەبوو نابێت بکوژیت ئەگەر بتوانیت لایبدەیت یان دەر بکەیت بێ کوشتن .
(۳) ئەگەر زیانی هەبوو نەتوانی لایبدەیت ئیلا بەکوشتن نەبێت ، ئەو کاتە دروستە بیکوژیت بەلام نابێت ئاگر بە کار بهێنی بۆ کوشتنی .
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ